CONTRACT - 26.06.2020

Belang van deelbaarheidsclausules in transactiedocumenten

Een deelbaarheidsclausule (beter gekend als een ‘severability clause’) wordt vaak opgenomen in transactiedocumenten (zoals een vertrouwelijkheidsovereenkomst, term sheet, koop- en verkoopovereenkomst, enz.) en wordt beschouwd als een niet-controversiële standaard of boilerplate-clausule.

Hoewel de clausule zeer nuttig kan blijken, en ongeacht het feit dat ze als standaard wordt aanzien, moet ze echter op een bedachtzame manier gebruikt worden in het kader van een transactie. Wat moet u daarover zoal weten?

Deelbaarheidsclausule

Waarover gaat het?

Onder een deelbaarheidsclausule (beter gekend als een ‘severability clause’) komen partijen overeen dat, indien een bepaling van de overeenkomst geheel of gedeeltelijk onwettig, ongeldig of onafdwingbaar wordt geacht, de resterende bepalingen van de overeenkomst hierdoor niet aangetast worden en volledig van kracht blijven.

De overeenkomst zal dan blijven voortbestaan alsof de ongeldige, onwettige of niet-afdwingbare bepaling nooit heeft bestaan. Een deelbaarheidsclausule kan zo dus de instandhouding van de overeenkomst verzekeren.

Een deelbaarheidsclausule wordt vaak gezien als een standaardbepaling (zogenaamde boilerplate-clausule). Deze bevindt zich dan ook meestal aan het einde van de overeenkomst, onder de resthoofding “diverse bepalingen”, waar tijdens de contractonderhandelingen zeer weinig of geen aandacht aan besteed wordt.

Civielrechtelijke kwalificatie

Hoewel een deelbaarheidsclausule niet gedefinieerd wordt in het Belgische burgerlijk recht, dient deze te worden opgevat in het licht van de volgende civielrechtelijke beginselen:

  1. de wilsautonomie van de partijen;
  2. de contractuele vrijheid van de partijen; en
  3. het bindende karakter van rechtsgeldig gesloten overeenkomsten.

Volgens deze civielrechtelijke beginselen kunnen partijen hun eigen contractuele regeling uitwerken die nodig is om hun belangen te verwezenlijken.

Zij zijn vrij om de voorwaarden van de overeenkomst en de clausules die zij erin wensen op te nemen te bepalen, op voorwaarde dat zij de openbare orde respecteren en zich niet vrijstellen voor bedrog.

Tot slot kunnen zij de overeenkomst niet van haar inhoud ontdoen.

De partijen zullen gebonden zijn door de clausules die zij in de overeenkomst hebben opgenomen en waarmee ze zich aldus akkoord verklaren ( pacta sunt servanda ).

Een deelbaarheidsclausule in een overeenkomst is in principe dan ook geldig en ressorteert rechtsgevolgen, indien een bepaling van de overeenkomst als onwettig, ongeldig of onafdwingbaar wordt bevonden.

Gevolgen

Ongewenste effecten?

Het opzet van een deelbaarheidsclausule is duidelijk en de toepassing ervan blijkt vaak nuttig. Bedoelde clausule kan echter ook ongewenste effecten hebben. Daarom moet men steeds doordacht omspringen met het gebruik en het toepassingsgebied van zo’n clausule.

Het trachten te redden van een deal ‘ten koste van alles’ is vaak niet aangewezen. Sommige bepalingen zijn namelijk van materieel belang om de inhoud en het evenwicht van de overeenkomst te bewaren (bv. vertrouwelijkheidsclausule, schadevergoeding in geval van schending, niet-concurrentiebeding, enz.).

Indien dergelijke bepalingen ongeldig en/of onafdwingbaar verklaard worden, maar de overige bepalingen van de overeenkomst wel van kracht blijven op grond van de deelbaarheidsclausule, kan dit ongewenste gevolgen hebben voor (één van) de partijen en het evenwicht van de overeenkomst verstoren.

De verregaande toepassing van een deelbaarheidsclausule zou dan ook buitensporige gevolgen kunnen hebben.

Indien een ongeldige clausule van materieel belang is voor één van de partijen, kan het voortbestaan van de overeenkomst zonder een dergelijke clausule ongewenst zijn. Het evenwicht van de overeenkomst, alsook de intentie van de partijen om de overeenkomst te sluiten, kan hiermee aangetast worden.

Mogelijke oplossingen

Er zijn verschillende oplossingen om eventuele ongewenste effecten van een deelbaarheidsclausule zo veel mogelijk te ondervangen, zoals:

  1. het toepassingsgebied van de deelbaarheidsclausule te beperken door de essentiële/materiële clausules uitdrukkelijk van de toepassing ervan uit te sluiten;
  2. de toepassing van de deelbaarheidsclausule afhankelijk te stellen van het behoud van de inhoud, de beweegreden en de bedoeling van de partijen; en
  3. verzekeren dat, indien een clausule ongeldig of onafdwingbaar wordt verklaard, de partijen te goeder trouw onderhandelen over een geldige vervanging van een dergelijke clausule.

Gevolgen ontbreken clausule

Indien in het kader van een juridisch geschil een clausule ongeldig wordt verklaard, en in de veronderstelling dat de overeenkomst geen deelbaarheidsclausule bevat, zal de rechtbank onderzoeken of de ongeldige clausule ten grondslag ligt van de werkelijke bedoeling van één van de partijen en dus niet afgescheiden kan worden van de overige bepalingen van de overeenkomst.

Indien dit het geval zou zijn, zal de rechtbank de gehele overeenkomst in principe nietig verklaren.

Indien dit niet zo zou zijn, en ongeacht eventuele specifieke wettelijke bepalingen ter zake, zal de rechter in beginsel alleen de clausule nietig verklaren, maar niet de gehele overeenkomst.

Deze beoordeling komt echter enkel aan de rechtbank toe, die post factum zal beslissen op een ‘ case-by-case’ -basis.

  • Door een deelbaarheidsclausule in de overeenkomst op te nemen, zorgt u ervoor dat de overeenkomst van kracht blijft indien een bepaling onwettig, ongeldig of onafdwingbaar geacht wordt.
  • Een deelbaarheidsclausule wordt vaak als een standaardclausule aanzien, waaraan tijdens de onderhandelingen weinig aandacht wordt besteed. De toepassing van een dergelijke clausule kan echter ook tot ongewenste gevolgen aanleiding geven.
  • Het is vaak zinvol om clausules in de overeenkomst die voor een van de partijen van materieel belang zijn, uit te sluiten van het toepassingsgebied van de deelbaarheidsclausule.
  • U kunt ook overwegen om te bepalen dat de partijen te goeder trouw zullen onderhandelen over de geldige vervanging van clausules die ongeldig of onafdwingbaar verklaard worden.

Contactgegevens

Larcier-Intersentia | Tiensesteenweg 306 | 3000 Leuven

Tel.: 0800 39 067 | Fax: 0800 39 068

contact@larcier-intersentia.com | www.larcier-intersentia.com

 

Maatschappelijke zetel

Lefebvre Sarrut Belgium NV | Hoogstraat 139 - Bus 6 | 1000 Brussel

RPM Bruxelles | TVA BE 0436.181.878