TESTAMENT - 30.06.2020

Een eigenhandig testament opstellen?

Sommige mensen vragen zich in de huidige situatie af of ze er goed aan doen om nog snel zelf een testament op te stellen. Aan welke vormvoorwaarden moet dat testament dan voldoen? Hoe streng worden die criteria door de rechtbank ingevuld? Wat gebeurt er als er enkel een kopie van het testament gevonden wordt? Is een testament dat niet aan alle vormvoorwaarden voldoet automatisch ongeldig?

Drie soorten. Een testament kan in drie vormen opgemaakt worden: eigenhandig, notarieel of via een internationaal testament. Een eigenhandig testament moet met de hand door de erflater geschreven zijn en gedagtekend en ondertekend zijn. Het eigenhandig testament is aan geen andere vormvoorwaarden onderworpen (art. 970 BW) . Die voorwaarden beogen de herkomst, de echtheid en het persoonlijke karakter van het testament te waarborgen plus het feit dat het opgesteld werd zonder de tussenkomst van derden. In de praktijk worden die voorwaarden soepel ingevuld.

Eigenhandig geschreven. Een afgedrukte en ondertekende tekst volstaat dus niet. Iemand anders het testament laten schrijven (omdat men dat bv. niet meer kan) en het vervolgens handtekenen voldoet evenmin. Wat wel kan is materiële hulp inschakelen bij het schrijven. Zo volstaat het dat de erflater met een pen gaat over een door iemand anders in potlood geschreven tekst, als tenminste vaststaat dat het testament wel degelijk de wil van de erflater uitdrukt. De erflater mag ook een door iemand anders opgestelde tekst overschrijven, voor zover hij de inhoud begrijpt. Samen met uw partner uw testament in eenzelfde document opmaken kan niet. De vorm waarin het testament opgesteld wordt, heeft geen belang. Zo volstaat bv. een met stift geschreven tekst op een stuk karton of op een bierviltje. Het testament mag ook doorhalingen, schrappingen of bijschrijvingen bevatten, als die door de erflater zelf aangebracht zijn.

Dagtekening. Het testament moet ook gedagtekend zijn. Op die manier kan de chronologische volgorde van de testamenten bepaald worden, als er meerdere bestaan. Bovendien geeft de erflater door het plaatsen van een datum aan dat voor hem het testament ‘af’ is en dat het uitwerking mag hebben. Die datum wordt ook in acht genomen om na te gaan of de erflater wel bekwaam was bij de opmaak van het testament. De erflater moet in principe het jaar, de maand en de dag opgeven waarop het testament opgemaakt werd. Toch volstaan vaak ook andere vermeldingen die toelaten de datum te bepalen, zoals ‘opgemaakt op kerstdag 2019’ of ‘opgemaakt op mijn 70ste verjaardag’. Is de datum onvolledig (bv. het jaar, de maand of de dag ontbreekt of er wordt enkel het jaar vermeld), dan kan de onvolledige datum soms aangevuld worden met intrinsieke of met extrinsieke elementen die aansluiten bij de intrinsieke. Het post- of antidateren van een testament leidt niet altijd tot de ongeldigheid. Dat is wel het geval bij bedrog, bv. als een testament geantidateerd wordt om te verhullen dat de erflater al handelingsonbekwaam was. De plaats waar de dagtekening op het testament gezet wordt, maakt in principe niet uit.

Ondertekening. Het testament moet ook ondertekend worden. De erflater kan zijn naam en voornaam vermelden en daarboven zijn handtekening. In de praktijk vullen de rechtbanken deze formaliteit soepel in. Zo volstaat meestal ook de loutere vermelding van een naam (zonder handtekening), volstaat vaak zelfs een paraaf en volgens de meeste rechters ook een bijnaam of een familiale functie (bv. tante Paula), zolang het maar voldoende duidelijk is wie het testament opgesteld heeft. Waar de handtekening zich precies bevindt speelt geen rol. Een handtekening op een enveloppe waarin het testament zit volstaat, als er een verband bestaat tussen beide. Bestaat het testament uit meerdere bladzijden, dan is het aangewezen om die allemaal te ondertekenen. Een handtekening op één bladzijde kan volstaan als de materiële band tussen de verschillende bladen voldoende blijkt, bv. doordat ze in dezelfde enveloppe zitten of aan elkaar geniet zijn, of doordat de bladzijden genummerd zijn.

Kopie. Vaak maakt de erflater kopieën van zijn testament voor elk van zijn kinderen of voor bepaalde legatarissen. Indien dan achteraf blijkt dat het origineel verloren is gegaan, dan kan volgens heel wat rechters de kopie aanzien worden als een geldig testament. De kopie moet dan wel voldoen aan dezelfde vereisten als waaraan het origineel moet voldoen.

Ongeldig? Zijn de voorwaarden voor een eigenhandig testament niet vervuld, dan is het testament niet geldig. Is er een chronologisch eerder opgesteld geldig testament, dan zal dat testament uitwerking krijgen. Is dat niet het geval, dan is het wettelijk erfrecht van toepassing en zullen de wettelijke erfgenamen aanspraken kunnen laten gelden op de opengevallen nalatenschap. De betwisting van een testament kan gebeuren door diegene die daar belang bij heeft (de wettelijke erfgenamen, een legataris uit een vorig testament, ...). Het volstaat dat de betrokkenen verklaren dat ze het geschrift of de handtekening van de erflater niet kennen. De legatarissen die begunstigd werden in het testament zullen dan in principe moeten aantonen dat het geschrift wel degelijk uitging van de erflater. Hierbij zou aan de rechtbank ook een schriftonderzoek gevraagd kunnen worden. Daarnaast kan het testament ook betwist worden wegens het niet naleven van de andere vormvoorwaarden.

Een eigenhandig testament moet geheel met de hand door de erflater geschreven zijn en moet ook gedagtekend en ondertekend zijn. In de praktijk worden deze voorwaarden in de rechtspraak soepel ingevuld. Is het testament verloren gegaan, dan volstaat het vaak zelfs om een kopie voor te leggen. Indien het testament niet aan de vormvoorwaarden voldoet, is het niet geldig. In dat geval erven de wettelijke erfgenamen of de legatarissen uit een vorig testament. Wie het testament betwist, kan volstaan met te zeggen dat hij het handschrift en/of de handtekening van de erflater in vraag stelt. De begunstigden van het testament moeten dan aantonen dat het testament wel degelijk door de overledene opgesteld werd.

Contactgegevens

Larcier-Intersentia | Tiensesteenweg 306 | 3000 Leuven

Tel.: 0800 39 067 | Fax: 0800 39 068

contact@larcier-intersentia.com | www.larcier-intersentia.com

 

Maatschappelijke zetel

Lefebvre Sarrut Belgium NV | Hoogstraat 139 - Bus 6 | 1000 Brussel

RPM Bruxelles | TVA BE 0436.181.878