Meer evenwicht in b2b-relaties door een verbod op onrechtmatige bedingen?

Onrechtmatige bedingen

B2b vs. b2c

In overeenkomsten met consumenten mogen ondernemingen al jaren geen clausules opnemen die een manifest onevenwicht creëren ten nadele van de consument. Nu voert de wetgever in Boek VI WER een gelijkaardige beperking in tussen ondernemingen onderling. Deze contractuele beperkingen, die gelden ongeacht de omvang van de onderneming, strekken ertoe kennelijke onevenwichten in b2b-contracten weg te werken.

Duidelijk en begrijpelijk

Clausules in b2b-relaties, zowel in overeenkomsten als in algemene voorwaarden, moeten allereerst duidelijk en begrijpelijk zijn (art. VI.91/2 WER) . Dit betekent dat de tekst van het beding duidelijk is én geschreven is in een voor de ontvanger begrijpelijke taal.

Daarnaast is ook de manier waarop de contractuele bepalingen ter kennis gebracht worden aan de contractpartij belangrijk. Uw contractpartij moet vóór het sluiten van de overeenkomst de mogelijkheid hebben om met kennis van zaken in te stemmen met de inhoud van de contractuele voorwaarden. Deze kennisgeving kan gebeuren via de achterzijde van de bestelbon of de factuur, in hardcopy of via e-mail, enz.

Zorg ervoor dat u een bewijs heeft van deze kennisgeving, evenals van de aanvaarding van de bedingen door uw contractpartij (bv. door ondertekening van de bestelbon, door gebrek aan protest van de factuur, door ondertekening van een overeenkomst, ...). Wanneer uw algemene voorwaarden op de achterzijde staan, vermeld dan zeker een verwijzing naar die voorwaarden op de voorzijde van het document (bestelbon, factuur, ...).

Kennelijk onevenwicht

Een beding in een overeenkomst gesloten tussen ondernemingen dat, alleen of in samenhang met één of meer andere bedingen, een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en plichten van beide ondernemingen, is onrechtmatig (art. 91/3, 1 WER) .

Er mag dus zeker een onevenwicht bestaan; er moet geen absolute gelijkheid ontstaan tussen partijen. Het moet gaan om een kennelijk (d.i. manifest) onevenwicht.

Let op!  De beoordeling van het onrechtmatige karakter van bedingen heeft geen betrekking op de bepaling van het eigenlijke voorwerp van de overeenkomst, noch op de gelijkwaardigheid van enerzijds de prijs of vergoeding en anderzijds de als tegenprestatie te leveren producten, voor zover die bedingen duidelijk en begrijpelijk geformuleerd zijn (art. VI.91/3, §2, in fine WER) . Dit verbod op kennelijk onevenwicht geldt dus niet voor de bepaling van het voorwerp en de prijs (de zgn. kernbedingen).

Criteria

De volgende criteria zullen gehanteerd worden bij de beoordeling van een eventueel kennelijk onevenwicht: de concrete omstandigheden rond de sluiting van de overeenkomst ( Is de onderhandelingspositie van een van de partijen sterker/zwakker dan die van de andere? ); de algemene economie van de overeenkomst ( Wie heeft ze opgemaakt?, Is ze strenger voor één partij? , enz.); de geldende handelsgebruiken; alle andere bedingen van de overeenkomst of van een andere overeenkomst waarvan deze afhankelijk is; de aard van de producten/geleverde prestaties; de duidelijkheid en begrijpelijkheid van het beding.

Sanctie

Elk onrechtmatig beding is verboden en nietig. De overeenkomst blijft bindend voor de partijen indien ze zonder de onrechtmatige bedingen kan blijven voortbestaan (art. VI.91/6 WER) . Indien de overeenkomst zonder het onrechtmatige beding niet overeind blijft, dan is ook de overeenkomst vernietigbaar.

Wanneer van toepassing?

Deze nieuwe regels zijn van toepassing op overeenkomsten die gesloten, hernieuwd of gewijzigd worden na 1 december 2020. Bestaande en reeds lopende overeenkomsten blijven dus onderworpen aan de huidige regelgeving tot ze hernieuwd of gewijzigd worden.

Zwarte en grijze lijst

Zwarte lijst

Omdat de beoordeling van een ‘kennelijk onevenwicht’ aan de hand van bovenvermelde criteria niet altijd even evident is, en dus aanleiding kan geven tot veel discussie, heeft de wetgever een lijst opgemaakt van clausules die sowieso verboden zijn. Dat zijn (art. VI.91/4 WER) de bedingen die ertoe strekken: 1° te voorzien in een onherroepelijke verbintenis van de andere partij terwijl de uitvoering van de prestaties van de onderneming onderworpen is aan een voorwaarde waarvan de verwezenlijking uitsluitend afhankelijk is van haar wil; 2° de onderneming het eenzijdige recht te geven om een of ander beding van de overeenkomst te interpreteren; 3° in geval van betwisting, de andere partij te doen afzien van elk middel van verhaal tegen de onderneming; 4° op onweerlegbare wijze de kennisname of de aanvaarding van de andere partij vast te stellen met bedingen waarvan deze niet daadwerkelijk kennis heeft kunnen nemen vóór het sluiten van de overeenkomst. Wat dit laatste betreft, wordt dus nogmaals het belang van de effectieve kennisname van bedingen benadrukt.

Grijze lijst

De grijze lijst betreft clausules die vermoed worden onrechtmatig te zijn, maar waarvan de onderneming het tegenbewijs kan leveren. Worden, behoudens tegenbewijs, vermoed onrechtmatig te zijn (art. VI.91/5 WER) : bedingen die ertoe strekken 1° de onderneming het recht te verlenen om zonder geldige reden de prijs, de kenmerken of de voorwaarden van de overeenkomst eenzijdig te wijzigen; 2° een overeenkomst van bepaalde duur stilzwijgend te verlengen of te vernieuwen, zonder opgave van een redelijke opzegtermijn; 3° zonder tegenprestatie het economische risico op een partij leggen indien dat normaliter op de andere onderneming of op een andere partij bij de overeenkomst rust; 4° op ongepaste wijze de wettelijke rechten van een partij uit te sluiten of te beperken in geval van volledige of gedeelde wanprestatie of gebrekkige uitvoering door de andere onderneming van een van haar contractuele verplichtingen; 5° onverminderd artikel 1184 van het Burgerlijk Wetboek, de partijen te verbinden zonder opgave van een redelijke opzegtermijn; 6° de onderneming te ontslaan van haar aansprakelijkheid voor haar opzet, haar zware fout of voor die van haar aangestelden of, behoudens overmacht, voor het niet-uitvoeren van de essentiële verbintenissen die het voorwerp van de overeenkomst uitmaken; 7° de bewijsmiddelen waarop de andere partij een beroep kan doen te beperken; 8° in geval van niet-uitvoering of vertraging in de uitvoering van de verbintenissen van de andere partij, schadevergoedingsbedragen vast te stellen die kennelijk niet evenredig zijn aan het nadeel dat door de onderneming geleden kan worden.

Vooral deze laatste lijst zal wellicht een grote impact hebben. Denk aan langdurige contracten met afvalophalers of IT-leveranciers die – in de kleine lettertjes – een stilzwijgende hernieuwing voor een lange duur voorzien zonder mogelijkheid van opzeg of tegen betaling van onredelijke bedragen. Denk aan verregaande aansprakelijkheidsbeperkingen, zeer hoge forfaitaire schadebedingen, enz.

Het WER geeft aan de koning de mogelijkheid om zowel de zwarte lijst als de grijze lijst uit te breiden.