Maatschap: geen zorgvolmacht meer nodig?

Maatschap

Een goede successieplanning?

Bij het uitwerken van een successieplanning is het van belang om rekening te houden met alle onzekerheden die de toekomst inhoudt en met de impact daarvan op uw vermogen, met aandacht voor alle elementen die van belang zijn: op erfrechtelijk vlak (Wie erft wat?), op fiscaal vlak (Wie betaalt wat?), wat betreft financiële en sociale zekerheid (Zal ik rondkomen?), bedrijfsopvolging, zorgenkinderen, enz.

Een goede successieplanning is volledig en houdt onder andere rekening met een vroegtijdig overlijden, familiale conflicten, nieuwe relaties en relatiebreuken, enz., maar ook met toekomstige onbekwaamheid. Elke successieplanning moet die topic minstens aanhalen: Wat gebeurt er als ik onbekwaam zou worden? Wie zal mijn vermogens- en andere belangen dan behartigen? En kan mijn voorbereide successieplanning dan nog verder uitgevoerd worden volgens mijn specifieke wensen?

Wat is een maatschap?

De maatschap is een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid. Aldus heeft de maatschap meteen alle voordelen door haar vennootschapsstructuur, met een splitsing tussen het eigendomsrecht enerzijds (de aandeelhouders) en het zeggenschap anderzijds (het bestuur/de zaakvoerders). Daarenboven heeft de maatschap als vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid – in tegenstelling tot andere vennootschappen met rechtspersoonlijkheid, zoals de BV of de NV – het voordeel van een lage drempel: onderhandse oprichting, beperkte administratie, kneedbaar op maat, enz.

Maatschap en vermogensplanning

Als laagdrempelige vennootschapsstructuur is de maatschap de laatste decennia terecht zeer populair geworden in het kader van vermogensplanning, als controlevehikel bij een schenking. De geschonken goederen worden dan ingebracht in de maatschap, waarvan de begiftigden (vaak de kinderen) aandeelhouders zijn, maar waarvan het zeggenschap zich nog bij de schenkers (vaak de ouders) bevindt, als zaakvoerders. De statuten kunnen voorzien dat de zaakvoerders onafzetbaar zijn. Meestal worden beide ouders zaakvoerder. Bij het overlijden of de onbekwaamheid van een van hen voorzien de statuten meestal dat de langstlevende enige zaakvoerder wordt.

Door de schenking hebben de ouders de successiefactuur drastisch verlaagd, maar via de structuur van de maatschap behouden zij dus een sluitende controle over de geschonken goederen. Kortom, schenken met maximaal comfort voor de schenkers.

Recente evoluties

De afgelopen jaren heeft de maatschap wel wat van haar pluimen verloren. Zo is er vooreerst de kritische houding van de Vlaamse Belastingdienst ten aanzien van de figuur van de maatschap in een aantal voorafgaande beslissingen (bv. voorafg. besl. 16046, 14.11.2016 en voorafg. besl. 19055, 25.11.2019) . Deze beslissingen richten zich hoofdzakelijk tegen het gebruik van de maatschap als structuur om de schenking, als definitieve en onherroepelijke vermogensoverdracht, uit te hollen. Hoewel telkens ook andere omstandigheden de kritische houding van Vlabel kunnen verklaren, moet u deze beslissingen indachtig toch een zeker evenwicht bewaren tussen de zaakvoerders (ouders) en de aandeelhouders (kinderen). Zo niet loopt de schenking het gevaar van herkwalificatie, met alle fiscale gevolgen van dien. Verder is er nu ook de verplichte inschrijving van de maatschap bij de KBO en in het UBO-register en de verplichting om een boekhouding te voeren.

Zorgvolmacht

Waarover gaat het?

De afgelopen jaren heeft de zorgvolmacht, die pas sinds 1 september 2014 bestaat (wet van 17.03.2013) , een hoge vlucht genomen. De zorgvolmacht is een ongezien populaire akte, een ware must-have voor ieder die zijn zaken graag op orde heeft.

Via een zorgvolmacht duidt u een naaste of naasten (bv. uw partner en/of uw kinderen) aan die voor u mag/mogen optreden, als u daar zelf niet meer toe in staat bent, bv. ingevolge een ongeval of een ziekte. De zorgvolmacht heeft dus als voornaamste bedoeling dat u zelf op voorhand kunt kiezen wie uw belangen dan mag behartigen en op welke wijze dat hoort te gebeuren. De tussenkomst van een vrederechter en de aanstelling van een bewindvoerder wordt hierdoor zoveel mogelijk vermeden.

Zorgvolmacht en successieplanning

Ook in de vermogensplanning is een belangrijke rol weggelegd voor de zorgvolmacht. Een goede planning bevat immers ook een tijdslijn, met stappen op korte en op lange termijn. Maar wat als u tussendoor onbekwaam geworden bent? Kunnen de geplande stappen dan nog uitgevoerd worden? In vele gevallen is het antwoord negatief en gooit onbekwaamheid roet in het eten. Het vermogen van een onbekwame zit veelal vast en de latere successiefactuur kan niet meer vermeden worden.

De zorgvolmacht biedt hier een uitweg of een vangnet, doordat u de naaste de opdracht gegeven heeft om deze beslissingen verder uit te voeren wanneer u dat zelf niet meer kunt.

Maatschap en zorgvolmacht

Ondanks het pleidooi om successieplanning met een tijdslijn aan te pakken, is voor vele ouders de oprichting van een maatschap, in combinatie met een (belangrijke) schenking, een eenmalig gebeuren: “We hebben een grote schenking gedaan aan de kinderen, waardoor er bij ons overlijden veel minder successierechten verschuldigd zullen zijn, dus onze successieplanning is geregeld.” Als de zorgvolmacht dan nog ter sprake komt, vervolgen zij: “Hebben wij dan nog wel een zorgvolmacht nodig? Er hoeft niets meer geschonken te worden en onze maatschap zal wel volstaan, toch?”

Die redenering gaat vooreerst voorbij aan het gegeven dat een successieplanning steeds in de tijd herbeoordeeld moet worden. Wat als men op latere leeftijd beseft dat men alsnog een te groot vermogen heeft en een nieuwe schenking wil verrichten? En wat met de onroerende goederen in het vermogen, waarvoor de maatschap doorgaans veel minder meerwaarde biedt?

Het is ook best mogelijk dat één schenking volstaat als successieplanning, maar die successieplanning moet minstens periodiek geherevalueerd worden: Hoe is het restvermogen verder geëvolueerd?, Zijn er wetswijzigingen ingetreden?, Zijn er nieuwe wensen en doelstellingen inzake vermogensplanning?, Zijn de familiale verhoudingen gewijzigd?, enz.

Bovendien heeft de zorgvolmacht een veel groter belang dan louter inzake successieplanning. Een zorgvolmacht is een allesomvattende oplossing die toelaat dat de belangen van een onbekwaam persoon volgens diens wensen behartigd worden, zonder tussenkomst van een vrederechter en een bewindvoerder. Zelfs nadat u een belangrijke schenking gedaan heeft, met oprichting van een maatschap, blijven er altijd beslissingen te nemen, zoals de verkoop of verhuur van de gezinswoning of een tweede verblijf, het beheer over de resterende gelden en beleggingen, maar ook alledaagse daden, zoals de betaling van facturen en het sluiten of wijzigen van allerhande contracten.

Ook persoonsgebonden beslissingen behoren tot het palet van daden die een volmachthebber kan stellen. Denk maar aan de keuze van de verblijfsinstelling of het type verzorging. Zonder zorgvolmacht loopt u het risico dat uw naasten zich tot de vrederechter zullen moeten wenden, die een bewindvoerder zal aanstellen die alle verdere beslissingen voor de onbekwame persoon zal nemen.