KLOKKENLUIDERS - 26.01.2023

Klokkenluiderswetgeving van kracht vanaf 15 februari 2023

De Europese richtlijn omtrent de bescherming van klokkenluiders is eindelijk in Belgische wetgeving omgezet. De wet van 28 november 2022 betreffende de bescherming van melders van inbreuken op het Unie- of nationale recht vastgesteld binnen een juridische entiteit in de private sector is op 15 december 2022 gepubliceerd in het Staatsblad. Wat betekent dat nu voor de werkgevers?

Waarover gaat het?

De Europese richtlijn 2019/1937 van 23 oktober 2019 inzake de bescherming van personen die inbreuken op het Unierecht melden, beter gekend als de Klokkenluidersrichtlijn, schrijft de implementatie voor van interne meldingskanalen binnen de private sector. De richtlijn is van toepassing op iedereen die in een werkgerelateerde context informatie in het openbaar brengt over inbreuken door de onderneming gepleegd op het Europese Unierecht. Naast werknemers zijn ook zelfstandige consultants, stagiairs, ex-werknemers, bestuurders, aandeelhouders en werknemers die nog niet in dienst getreden zijn, maar wel al een arbeidsovereenkomst aangegaan zijn, beschermd door die wetgeving wanneer ze te goeder trouw informatie delen over overtredingen waarvan ze kennis genomen hebben in een werkgerelateerde context.

Inwerkingtreding

De wet treedt in werking op 15 februari 2023. Werkgevers met minstens 50 maar minder dan 250 werknemers hebben voor de verplichting om een vertrouwelijk en beveiligd kanaal of een procedure op poten te zetten voor interne meldingen door klokkenluiders nog respijt tot 17 december 2023 om de nodige maatregelen in te voeren. De andere regels van de wet zoals de bescherming van de klokkenluider zijn wel al van toepassing op die bedrijven vanaf 15 februari 2023.

Toepassingsgebied

De regels zijn van toepassing voor overtredingen betreffende: (a) overheidsopdrachten; b) financiële diensten, producten en markten en het voorkomen van het witwassen van geld en terrorismefinanciering; c) productveiligheid en productconformiteit; d) vervoersveiligheid; e) milieubescherming; f) stralingsbescherming en nucleaire veiligheid; g) voedsel- en voederveiligheid, gezondheid en welzijn van dieren; h) volksgezondheid; i) consumentenbescherming; j) bescherming van de persoonlijke levenssfeer en persoonsgegevens, en beveiliging van netwerk- en informatiesystemen; k) bestrijding van belastingfraude; l) bestrijding van sociale fraude. Daarnaast kan het ook gaan om informatie inzake schendingen die de financiële belangen van de Unie schaden. Ten slotte gelden de regels ook voor informatie inzake schendingen betreffende de interne markt, in het bijzonder schendingen van de regels inzake mededinging en staatssteun.

Intern meldingskanaal

Alle private juridische entiteiten met 50 of meer werknemers moeten voorzien in een intern meldingskanaal en een meldingsprocedure voor klokkenluiders. De tewerkstellingsdrempels worden berekend volgens de regels die voor de sociale verkiezingen gelden. Ondernemingen met minder dan 50 werknemers, die financiële producten of diensten aanbieden of die activiteiten hebben die te maken hebben met de preventie van witwaspraktijken en/of financiering van terrorisme, moeten ook altijd een interne procedure invoeren.

Voor ondernemingen die behoren tot een internationale groep zal het niet volstaan om gewoon een bestaande global policy te implementeren. Een dergelijke policy zal mogelijk niet voldoen aan de strengere lokale regels. Daarom is het aangewezen om minstens een bijlage bij de standaard global policy te voorzien.

De interne kanalen moeten minstens toegankelijk zijn voor de werknemers, maar er kan ook beslist worden om ze voor andere personen, zoals zelfstandigen, (onder)aannemers, enz. open te stellen.

Hoe invoeren?

Die interne kanalen en procedures moeten ingevoerd worden na raadpleging van de sociale partners. Indien er een ondernemingsraad is, zal het dus in overleg gebeuren met dat orgaan. Is er geen ondernemingsraad, dan zal het overleg moeten gebeuren in de vakbondsafvaardiging of het CPBW of rechtstreeks met de werknemers bij gebreke aan organen van sociaal overleg. Er wordt in de wet niet voorzien op welke wijze die interne kanalen en procedures ingevoerd moeten worden, dat kan dus via een policy, dan wel via een wijziging van het arbeidsreglement, of een ondernemings-cao. Via een policy heeft de werkgever de grootste flexibiliteit en kunnen de regels het gemakkelijkst achteraf gewijzigd worden.

Externe meldingskanalen

De wet voorziet ook externe meldingskanalen. De klokkenluider kan ervoor kiezen om dat externe kanaal rechtstreeks aan te spreken of pas nadat hij een melding gedaan heeft via de interne kanalen. De federale ombudsman zal meldingen via externe meldingskanalen coördineren. Ook kan een klokkenluider ervoor kiezen om de informatie openbaar te maken, ofwel rechtstreeks, ofwel nadat hij de informatie reeds via het interne en/of externe meldingskanaal bekendgemaakt heeft. Bij die laatste werkwijze geldt er een termijn van drie maanden vanaf de interne melding voordat hij de informatie openbaar mag maken, omdat hij vindt dat er geen passend gevolg gegeven werd aan de melding.

Bescherming van de klokkenluider

Een klokkenluider wordt beschermd tegen represailles zoals een schorsing, een demotie, een negatieve evaluatie, een berisping, discriminatie, het niet omzetten van een tijdelijke arbeidsovereenkomst tot een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur, een ontslag, … De wet geeft een niet-limitatieve opsomming van mogelijke represaillemaatregelen. De bescherming tegen dergelijke maatregelen geldt niet alleen voor werknemers, maar ook voor klokkenluiders met een andere hoedanigheid, zoals hierboven vermeld. Om in aanmerking te kunnen komen voor de bescherming, moet de klokkenluider wel kunnen aantonen dat hij op het ogenblik waarop hij de melding deed, op redelijke wijze kon aannemen dat de informatie waarvan hij melding maakte waarheidsgetrouw was.

De werknemer, die van oordeel is dat hij het slachtoffer is van represaillemaatregelen wegens het feit dat hij informatie gemeld heeft, heeft de mogelijkheid om een gemotiveerde klacht in te dienen bij de federale coördinator die vervolgens een buitengerechtelijke beschermingsprocedure opstart. Daarnaast kan de werknemer nooit aansprakelijk gesteld worden voor de informatie die hij bekendgemaakt heeft, als hij kan aantonen dat hij gegronde redenen had om aan te nemen dat de melding van de informatie noodzakelijk was. Verder kan hij uiteraard ook naar de arbeidsrechtbank stappen en in een procedure ten gronde of in kortgeding vragen om de represaillemaatregelen ongedaan te maken, of een extra schadevergoeding vorderen als hij ontslagen werd. Als de werknemer bij de melding bedrijfsgeheimen, dan kan dat hem niet aangerekend worden, omdat dat niet als onrechtmatig beschouwd kan worden. Bovendien zal de werknemer tijdens het onderzoek recht hebben op de bescherming van zijn identiteit.

Schadevergoeding

Indien een klokkenluider kan aantonen dat er een vermoeden is van represaillemaatregelen, kan hij recht doen gelden op een specifieke schadevergoeding tussen 18 en 26 weken loon. Indien het gaat om inbreuken op de wetgeving inzake financiële diensten, producten en markten of de preventie van witwassen en financiering van terrorisme, geldt een schadevergoeding van 26 weken loon of een vergoeding van de daadwerkelijk geleden schade. Die vergoeding mag niet gecumuleerd worden met een vergoeding wegens kennelijk onredelijk ontslag.

Aangezien de klokkenluider slechts een vermoeden moet kunnen aantonen, geldt er een omkering van de bewijslast. De werkgever zal dus moeten kunnen aantonen dat de maatregel geen represaillemaatregel was wegens de melding van de werknemer, maar een andere oorzaak had. Indien de represaillemaatregel het ontslag van de werknemer inhield, heeft de werknemer in het kader van een melding van inbreuken of financiële producten en diensten of de preventie van witwassen en financiering van terrorisme zelf recht op re-integratie. Indien het gaat om een andere persoon dan een werknemer, stemt de schadevergoeding overeen met de werkelijk geleden schade en moet het slachtoffer de omvang ervan kunnen aantonen. Ook in die situatie is de arbeidsrechtbank bevoegd.

  • Heeft de onderneming 250 of meer werknemers, dan moet u vanaf 15 februari 2023 een intern meldingskanaal en -procedure voor klokkenluiders ingevoerd hebben. Ondernemingen met meer dan 50 en minder dan 250 werknemers hebben nog tijd tot 17 december 2023.
  • Klokkenluiders die toch met represaillemaatregelen geconfronteerd worden, hebben recht op een schadevergoeding van 18 tot 26 weken loon, dan wel zes maanden loon in specifieke omstandigheden. In een bedrijf met minder dan 50 werknemers kan een klokkeluider zich nog altijd tot een extern meldingskanaal wenden, waardoor hij desgevallend eveneens recht heeft op die schadevergoedingen.

Contactgegevens

Larcier-Intersentia | Tiensesteenweg 306 | 3000 Leuven

Tel.: 0800 39 067 | Fax: 0800 39 068

contact@larcier-intersentia.com | www.larcier-intersentia.com

 

Maatschappelijke zetel

Lefebvre Sarrut Belgium NV | Hoogstraat 139 - Bus 6 | 1000 Brussel

RPM Bruxelles | TVA BE 0436.181.878