Aandelen van uw vennootschap belastingvrij overdragen

Handgift van aandelen

Een van de essentiële bestanddelen van de handgift is de fysieke overhandiging van het geschonken goed. Vóór de afschaffing van de aandelen aan toonder, was het dan ook een gangbare praktijk om aandelen te schenken via een handgift. Alle rechten verbonden aan het aandeel zaten in het waardepapier zelf (art. 2279 oud BW) . Aandelen aan toonder zijn in België echter al lang afgeschaft en 99,9% van de aandelen van BV’s en NV’s zijn op naam. Een handgift van aandelen op naam was vóór de invoering van het nieuwe goederenrecht niet mogelijk.

Nu wel mogelijk?

Het nieuw goederenrecht heeft een “eigendomsvermoeden op grond van bezit en de feitelijke uitoefening van een recht” ingevoerd totdat het tegendeel bewezen wordt. Er wordt dus afgestapt van de traditionele visie waarbij het bezit gelinkt wordt aan lichamelijke roerende goederen. Volgens sommige juristen zou een schenking van onlichamelijke goederen zoals aandelen op naam daardoor ook door de inschrijving in het aandeelhoudersregister, via een handgift, mogelijk worden. Door dit nieuw goederenrecht zou een handgift immers ook mogelijk zijn voor alle lichamelijke én onlichamelijke roerende goederen waarvan de eigendom overgedragen kan worden door de overdracht van feitelijke macht.

Ook het Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen zou dit mogelijk maken. Zo stelt artikel 5:61 van het WVV dat een overdracht en overgang van effecten gebeurt volgens de regels van het gemeen recht. De wijzigingen in het gemeen recht (Burgerlijk Wetboek) hebben dan ook noodgedwongen uitwerking op het vennootschapsrecht.

Dat lijken op zich valabele argumenten, maar het is wachten op rechtspraak en meer rechtsleer voordat deze techniek rijp is voor de praktijk...

Verkoop gevolgd door kwijtschelding

Een alternatieve techniek, is dat de kinderen de aandelen van de ouders kopen. In de verkoopovereenkomst wordt bepaald dat de verkoopprijs gespreid over een bepaalde termijn (bv. tien jaar of meer) betaald mag worden. Na verloop van enige tijd en na een aantal afbetalingen wordt dan afgesproken om het resterende bedrag van de verkoopprijs kwijt te schelden. In principe komen alle schuldvorderingen voor kwijtschelding in aanmerking. Dat geldt zowel voor een verkoopprijs die nog niet (volledig) betaald is, als voor een lening die nog niet (volledig) afbetaald werd. Juridisch gezien wordt de kwijtschelding van een schuld als een onrechtstreekse schenking aanzien.

Uiteraard kunt u een kwijtschelding van een schuld vastleggen in een notariële akte, maar dat hoeft niet. Onrechtstreekse schenkingen zijn niet onderworpen aan de vormvoorschriften en kunnen dus onderhands opgemaakt worden. Er bestaat ook geen registratieverplichting. U betaalt dus geen schenkbelasting, maar u moet – net zoals bij een bankgift – de datum van de kwijtschelding kunnen bewijzen via de klassieke twee aangetekende brieven of via een apart bewijsdocument, de zgn. pacte adjoint die u het best aangetekend opstuurt. Vanaf dan loopt de termijn van drie jaar (vijf jaar in Wallonië), waarbinnen er erfbelasting verschuldigd is als de schenker alsnog komt te overlijden.

Veiligheidshalve zouden we toch altijd voldoende tijd laten tussen de aankoopakte en de kwijtschelding van het saldo en een aantal afbetalingen doen, om te vermijden dat de fiscus al te gemakkelijk een eenheid van opzet kan inroepen en een beroep kan doen op de antimisbruikbepaling.

Inbreng via een maatschap

Een maatschap is een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid. Ze kan eenvoudig onderhands opgericht worden. Er is geen publicatie in het Belgisch Staatsblad. Het beheer van de maatschap is aan weinig formaliteiten onderworpen. Een maatschap betaalt geen vennootschapsbelasting of (bijkomende) roerende voorheffing. De maatschap is fiscaal transparant, zodat de fiscus doet alsof de maatschap er niet is en er als het ware dwars doorheen kijkt.

Heel wat ondernemers richten in het kader van hun successieplanning een maatschap op als controlevehikel boven hun vennootschap en/of boven een beleggingsportefeuille. De aandelen in de maatschap worden dan geschonken aan de kinderen, terwijl de ouders één aandeel behouden om de controle te bewaren.

Als u daarna de aandelen in een vennootschap inbrengt zonder uitgifte van aandelen, brengt u als vennoot goederen (een beleggingsportefeuille, aandelen van een vennootschap, enz.) in, maar ziet u af van het recht om hiervoor aandelen te ontvangen die de tegenwaarde van uw inbreng vertegenwoordigen. Hierdoor zal het vermogen van de vennootschap toenemen, dus ook van alle aandelen. Ook de aandelen van andere eigenaars die niets inbrachten, zullen verhogen in waarde. Als de inbreng gebeurt met de bedoeling om te schenken, spreken we van een onrechtstreekse schenking. Er is immers een verrijking van de begiftigde en een verarming van de schenker.

Aangezien een inbreng in een maatschap gebeurt zonder notariële akte, is er geen schenkbelasting verschuldigd. Belangrijk is dat in de inbrengakte niet vermeld wordt dat het om een schenking gaat, omdat de schenking anders nietig is. Dat het om een onrechtstreekse schenking gaat, kunnen de ouders en de kinderen in ons voorbeeld wel bevestigen in een aangetekend bewijsdocument of via de klassieke aantekende brieven. Ook hier speelt de drie (vijf) jaar. Dit lijkt ons een sluitende techniek die in de praktijk al gebruikt wordt, maar waarover nog geen rechtspraak bestaat. Laat u bijstaan wanneer u deze techniek gebruikt. Het is onder meer onduidelijk of u deze oplossing sluitend kunt gebruiken wanneer er een opdeling vruchtgebruik-blote eigendom is. Door de juiste modaliteiten in het bewijsdocument en in de statuten van de maatschap te voorzien, kunt u wel voldoende controle en inkomsten behouden.

Beding ten behoeve van een derde

U kunt de aandelen ook inbrengen in de maatschap ten behoeve van een derde. Dat houdt in dat de aandelen ingebracht worden in een maatschap, maar dat de aandelen die door deze inbreng uitgegeven worden, meteen ingeschreven worden op naam van een andere persoon dan de inbrenger, de begiftigde (bv. de kinderen). Recent heeft de Vlaamse Belastingdienst zich uitgesproken over de inbreng in een maatschap ten behoeve van een derde (voorafg. besl. nr. 22009, 06.05.2022) . In zijn beslissing geeft de Belastingdienst aan dat hij geen negatieve gevolgen verbindt aan de inbreng in een maatschap ten behoeve van een derde op zich, als wijze van onrechtstreekse schenking.

Overschrijven in aandelenregister

De aandelen in het aandelenregister gewoon overschrijven op naam van uw kinderen vormt volgens een minderheidsvisie een geldige onrechtstreekse schenking. De meerderheid van de rechtsleer neemt echter aan dat dit een nietige schenking is. De inschrijving van aandelen in het aandelenregister kan immers enkel de bevestiging zijn van een voorafgaande schenking, maar kan de schenking niet tot stand brengen. Het aandelenregister heeft geen eigendomsoverdragende werking. Er is wel een positief arrest hierover (Antwerpen, 12.06.2019) , maar de eigenaardige motivering van het hof is weinig overtuigend. Bovendien lijkt dit arrest ook niet te stroken met de nieuwe bepalingen van het WVV dat stelt dat de overdracht van de aandelen moet gebeuren volgens de regels van het gemeen recht.

Als u dit toch overweegt, past u het best het UBO-register aan, zelfs wanneer dat niet verplicht is omdat de begunstigden geen 25% hebben. Maak ook bewijsdocumenten van de schenking. Vermeld uw kinderen op de volgende algemene vergadering als aandeelhouders op de aanwezigheidslijst en overweeg een kleine wijziging aan de statuten voor de notaris. U heeft dan een authentieke akte met de nieuwe aandeelhouders.