SUCCESSIEPLANNING - 16.11.2018

Minderjarige kinderen: een testamentaire voogd aanstellen?

Waarom aanstellen?

Wanneer ontstaat voogdij?

Wanneer een van beide ouders overlijdt, is er nog geen sprake van een voogdij. Het Burgerlijk Wetboek bepaalt immers dat zolang één ouder in leven is, deze het ouderlijk gezag over de minderjarige kinderen alleen verder uitoefent. Hij/zij moet wel voor bepaalde rechtshandelingen de voorafgaande machtiging vragen van de vrederechter, bv. om goederen van de minderjarige te vervreemden of om een nalatenschap voor de minderjarige te aanvaarden.

De voogdij ontstaat pas wanneer beide ouders overleden zijn. Op die manier wordt dus geen rekening gehouden met nieuw samengestelde gezinnen.

Taken

De voogd draagt zorg over de persoon van de minderjarige en voedt hem op (art. 405, §1, lid 1 BW) . Hij heeft zelfs voor de meest verregaande persoonlijke beslissingen geen machtiging nodig van de vrederechter. De voogd beheert ook de goederen van de minderjarige alleen (art. 405, §1, lid 3 BW) , zij het onder toezicht en controle van een toeziende voogd en van de vrederechter. Voor bepaalde belangrijke rechtshandelingen moet hij wel de voorafgaande goedkeuring van de vrederechter vragen (art. 410 BW) .

Splitsing voogdij

Wanneer de omstandigheden het vereisen, bv. wanneer de samenstelling van het vermogen zeer complex is, kan de voogdij ook gesplitst worden en kan er een voogd aangeduid worden ten behoeve van de persoon van de minderjarige en een andere voor het beheer van de goederen van de minderjarige. Deze laatste is dan bij voorkeur een persoon die vertrouwd is met de samenstelling van het vermogen en die beschikt over de nodige capaciteiten om dit vermogen met kennis van zaken te beheren.

Volgens de wet is een splitsing van de voogdij enkel mogelijk “indien het belang van de minderjarige zulks vereist wegens uitzonderlijke omstandigheden”(art. 395, §1 BW) . Deze uitzonderlijke omstandigheden kunnen weliswaar ruim geïnterpreteerd worden.

Richtlijnen

De ouders kunnen aan de voogd ook bepaalde richtlijnen voorschrijven met betrekking tot de huisvesting, belangrijke beslissingen betreffende de gezondheid, opleiding, ontspanning, godsdienstige of levensbeschouwelijke keuzes.

Wie wordt voogd?

Vrederechter

De voogd wordt altijd aangewezen door de vrederechter van de verblijfplaats van de minderjarige kinderen. Wie de voogd wordt van de minderjarige kinderen na het overlijden van de langstlevende ouder, hangt af van de vraag of de ouders tijdens hun leven al dan niet een voogd hebben aangeduid voor het geval zij er niet meer zijn. Wanneer de ouders geen specifieke stappen ondernomen hebben, zal de vrederechter van de verblijfplaats van de kinderen een voogd naar zijn keuze benoemen. Bij voorkeur wordt iemand uit de naaste familie van de minderjarige als voogd aangeduid (art. 393 BW) . Als het kind ouder is dan 12 jaar, wordt het door de vrederechter gehoord. De vrederechter hoort ook de grootouders, de meerderjarige broers en zussen en de broers en zussen van de overleden ouders (art. 394 BW) . De vrederechter benoemt de voogd nadat hij zich verzekerd heeft van zijn aanvaarding.

Verklaring van aanwijzing

In plaats van de aanduiding van de voogd over te laten aan de vrederechter, kunt u als ouder ook zelf de touwtjes in handen nemen. De ouderlijke aanwijzing van een voogd is onderdeel van het ouderlijk gezag.

De ouders kunnen samen een voogd aanduiden door een verklaring af te leggen voor de vrederechter van hun woonplaats of voor een notaris (art. 392, lid 2 BW) . De langstlevende, die het ouderlijk gezag alleen uitoefent, kan bovendien alleen die verklaring afleggen (art. 392, lid 1 BW) . De facto heeft de langstlevende ouder dus het laatste woord over de keuze van de voogd. Wanneer slechts één van de ouders een voogd aanwijst, wordt de geldigheid van zo’n verklaring beoordeeld op het ogenblik dat de voogdij ontstaat. Als dan blijkt dat de bedoelde ouder degene was die laatst het ouderlijk gezag uitoefende, dan is de aanwijzing geldig.

Testament

De wet voorziet eveneens de mogelijkheid voor elke ouder afzonderlijk om bij eigenhandig of notarieel testament een voogd aan te duiden. Wenst u als ouder zeker te zijn dat uw keuze van voogd gevolgd wordt, dan is een notarieel testament aanbevolen. Deze testamenten gaan immers niet verloren: ze worden ingeschreven in het Centraal Register der Testamenten, dat door iedere notaris geraadpleegd wordt bij een vereffening-verdeling van een nalatenschap.

Vrije keuze

De ouders kiezen vrij aan wie ze de voogdij willen opdragen. Meestal wordt gekozen voor een dicht familielid. Vertrouwen in de persoon van de voogd is in elk geval onontbeerlijk. Niemand is echter verplicht om de opdracht te aanvaarden (art. 396 BW) . De kandidaat-voogd kan zijn opdracht dus weigeren.

Wijziging mogelijk?

De aanduiding van een voogd, ongeacht of dit bij testament, dan wel bij verklaring voor de vrederechter of voor de notaris is gebeurd, kan op ieder ogenblik herroepen worden door elk van de ouders, ook als ze uitgaat van beide ouders (art. 392, lid 2 en 4 BW) . De verklaring blijft dan wel gelden voor de niet-herroepende ouder, mocht die als laatste het ouderlijk gezag uitgeoefend hebben. De herroeping geschiedt hetzij door het afleggen van een nieuwe verklaring, hetzij door de aanwijzing in een nieuw testament te herroepen en te wijzigen. De facto heeft de langstlevende ouder dus het laatste woord over de keuze van de voogd.

Zekerheid?

De persoon die door de ouder(s) aangewezen is, wordt niet van rechtswege voogd. Wanneer hij de aanwijzing aanvaardt, moet de vrederechter de aanwijzing nog homologeren (art. 392, lid 5 BW) . De vrederechter kan de homologatie echter enkel weigeren op grond van ernstige redenen met betrekking tot het belang van de minderjarige kinderen, bv. het bestaan van een familievete, of wanneer de aangeduide voogd strafrechtelijk veroordeeld werd. De ouders hebben dus grote zekerheid dat de aangewezen persoon ook effectief de voogd zal worden.

Toeziende voogd

De vrederechter zal bij het openvallen van de voogdij steeds een toeziende voogd aanduiden (art. 402 BW) , die een controlefunctie uitoefent en die de vrederechter informeert wanneer de voogd tekortschiet (art. 403 BW) . De ouders kunnen hieromtrent geen bindende keuze maken, noch kunnen ze uitsluiten dat er een toeziende voogd wordt aangeduid. De ouders kunnen met betrekking tot de aanduiding van de toeziende voogd enkel suggesties doen aan de vrederechter.