Landingsbanen: een stand van zaken na het sociaal akkoord

Wat is een landingsbaan?

Een landingsbaan geeft een oudere werknemer de mogelijkheid om zijn wekelijkse arbeidsduur met 1/5 of de helft te verminderen. Aan die mogelijkheid zijn een leeftijdsvoorwaarde en een loopbaanvoorwaarde verbonden. Naast de gewone landingsbanen bestaan er een aantal uitzonderingssituaties die werknemers het recht kunnen geven op specifieke landingsbanen met minder hoge leeftijdsvoorwaarden.

Gewone landingsbanen

Landingsbanen geven werknemers vanaf 60 jaar het recht om hun loopbaan met 1/5 of tot een halftijdse baan te verminderen, met een RVA-uitkering die het deeltijdse loon aanvult. Dat recht is onbeperkt in duur en kan dus tot aan het pensioen lopen.

Wanneer de werknemer een landingsbaan aanvraagt, moet hij een loopbaan van 25 jaar kunnen aantonen en minstens 2 jaar in dienst zijn bij de werkgever. Van die voorwaarde kan met wederzijdse toestemming afgeweken worden. Voor de werknemers die al een landingsbaan hadden bij hun vorige werkgever of daar aan de voorwaarden voldeden om er een op te nemen, kan bij het ondertekenen van de arbeidsovereenkomst ook overeengekomen worden dat er vanaf de eerste werkdag een landingsbaan opgenomen kan worden.

Om recht te hebben op een vermindering van zijn prestaties tot de helft, moet de werknemer minstens 75% van een voltijdse arbeidsovereenkomst gewerkt hebben tijdens de 24 voorafgaande maanden. Om recht te hebben op een 1/5-loopbaanvermindering, moet hij tijdens de 24 voorafgaande maanden hetzij voltijds, hetzij 4/5 in het kader van tijdskrediet (op basis van cao nr. 103 of cao nr. 77bis) gewerkt hebben.

Naast de voormelde voorwaarden geldt ook nog dat de werknemer in landingsbaan in principe uiteraard geen andere activiteiten of ander inkomen mag hebben. Bovendien moet hij in België, in een ander land van de EER of in Zwitserland verblijven. Als de landingsbaan niet tot het bereiken van de pensioenleeftijd aangevraagd wordt, moet de minimumduur van de landingsbaan gerespecteerd worden, nl. minstens 3 maanden voor een halftijdse onderbreking en 6 maanden voor een 1/5-onderbreking.

Voor landingsbanen vanaf 60 jaar geldt er nog steeds een gelijkstelling voor de opbouw van het pensioen, net als voor landingsbanen vanaf 55 jaar waarvoor een RVA-uitkering toegekend wordt.

RVA-uitkering?

De uitkering van de RVA is een forfaitair bedrag dat niet varieert in functie van het loon van de betrokken werknemer. Het bedrag wordt wel bepaald door de door de werknemer aangevraagde vermindering (1/2 of 1/5) en ook door de tewerkstelling voor de aanvraag van de landingsbaan. Voor wie 1/5-vermindering aanvraagt, zal de hoogte van de uitkering ook variëren naargelang de werknemer samenwoont of alleenstaande is.

Voor een halftijdse landingsbaan bedraagt de RVA-uitkering voor een samenwonende € 518,52 bruto en € 337,04 na bedrijfsvoorheffing. Voor een alleenstaande zijn die bedragen respectievelijk € 518,52 en € 429,60. Wie als samenwonende zijn prestaties met 1/5 vermindert, heeft recht op € 240,85 bruto (€ 156,56 netto). Voor een alleenstaande wordt er een onderscheid gemaakt of hij al dan niet kinderen ten laste heeft. Het brutobedrag bedraagt in beide gevallen € 290,65. Voor een alleenstaande zonder kinderlast wordt dat na bedrijfsvoorheffing € 188,93, voor een alleenstaande met kinderen ten laste € 240,81.

Verplicht toe te kennen?

Er zijn weinig mogelijkheden om een landingsbaan te weigeren aan een werknemer die dat vraagt en aan de wettelijke voorwaarden voldoet. Werknemers van 55 jaar en ouder die een landingsbaan aanvragen, worden immers niet meegerekend en zijn niet onderworpen aan de drempel van 5% binnen de onderneming. Een dergelijke drempel houdt in dat u een tijdskrediet kunt uitstellen indien er al 5% of meer van de werknemers in de onderneming in tijdskrediet zijn. Er kan dan een wachtlijst aangelegd worden. Voor de 55-plussers in de onderneming kunt u die drempel dus niet inroepen om hun landingsbaan te weigeren.

De enige mogelijkheid die u nog heeft om een landingsbaan te weigeren, is om die maximaal 12 maanden uit te stellen. U kunt dat uitstel echter alleen gebruiken indien de werknemer een sleutelfunctie in de onderneming uitoefent. Het gaat hier dus niet om een mogelijkheid tot permanente weigering, maar slechts om een mogelijkheid tot het uitstellen van het ingaan van de landingsbaan. Bovendien moet u dat uitstel kunnen motiveren. Daarom kunt u het best in het arbeidsreglement nader bepalen welke de sleutelfuncties binnen uw onderneming zijn. Het moet gaan om werknemers die een dermate belangrijke rol in de werking van de onderneming hebben, dat hun afwezigheid de arbeidsorganisatie in het gedrang zou brengen en er geen oplossing gevonden kan worden in het verschuiven of muteren van andere personeelsleden.

Specifieke landingsbanen

De onlangs in de NAR gesloten cao’s nr. 156 en 157 (15.07.2021) bieden de sectoren de mogelijkheid om op hun niveau een cao te sluiten waardoor de leeftijd om uitkeringen te genieten van 60 tot 55 jaar verlaagd wordt.

Het gaat hier om de volgende situaties: ofwel moet de werknemer een loopbaan van 35 jaar als loontrekkende kunnen aantonen (lange loopbaan), ofwel moet hij gedurende ten minste 5 jaar tijdens de laatste 10 jaar (of 7 jaar tijdens de laatste 15 jaar) een zwaar beroep uitgeoefend hebben, ofwel moet de werknemer gedurende 20 jaar in een regime met nachtwerk gewerkt hebben, ofwel moet de werknemer in de bouwsector werken en om gezondheidsredenen niet meer in staat zijn om de beroepsactiviteit verder uit te oefenen. Een zwaar beroep is werk in wisselende ploegen, in onderbroken diensten of in een arbeidsregime met nachtwerk.

Wie onder een van de hierboven vermelde uitzonderingssituaties valt én van wie de werkgever onder een paritair comité ressorteert dat in toepassing van de cao’s van de NAR een cao gesloten heeft waarin de leeftijdsgrens verlaagd wordt naar 55 jaar, zal dus vanaf 55 jaar kunnen profiteren van de mogelijkheid om in landingsbaan met uitkeringen te gaan, en dat voor een begin van een dergelijke landingsbaan tijdens de geldigheidsduur van de sectorale cao (met verwijzing naar de nationale cao’s van de NAR, waarbij cao nr. 156 geldt voor de periode 2021-2022 en nr. 157 voor de periode van 01.01.2023 tot 30.06.2023) . In vele paritaire comités zijn de onderhandelingen over een akkoord voor 2021-2022 nog bezig. In PC 111 en PC 209 werden al op 15 juli 2021 cao’s van bepaalde duur (om al een overbrugging te hebben voor de periode van 1 juli 2021 tot 31 december 2021) gesloten en kunnen er dus op dit ogenblik landingsbanen met RVA-uitkering genomen worden vanaf de leeftijd van 55 jaar, indien uiteraard aan de andere voorwaarden voldaan is.

Naast het voorgaande blijven er ook nog specifieke mogelijkheden tot landingsbaan bestaan voor ondernemingen in herstructurering of ondernemingen in moeilijkheden.

Het recht op een 4/5-landingsbaan vanaf 50 jaar, op voorwaarde dat men een zwaar beroep uitgeoefend heeft, blijft bestaan, echter zonder RVA-uitkering, waardoor die jaren niet zullen meetellen voor de pensioenopbouw. Hetzelfde geldt voor de mogelijkheid om vanaf 50 jaar, met een loopbaan van 28 jaar en als er een sectorale cao bestaat, in 4/5-landingsbaan te gaan en voor werknemers vanaf 55 jaar met een loopbaan van 25 jaar. Voor die drie mogelijkheden bestaat er dus wel een recht om in landingsbaan te gaan, maar is er geen recht op RVA-uitkeringen.