Zorgvolmacht: wat met uw vermogen in het buitenland?

Zorgvolmacht

Onbekwaamheid

Als u vooraf niets regelt voor het geval dat u later tijdelijk (bv. coma) of permanent (bv. dementie) onbekwaam zou worden, dan kan uw vermogen op een bepaald moment onbeheersbaar worden. In dat geval zal een vrederechter een bewindvoerder aanstellen. Wilt u liever zelf de touwtjes in handen nemen, dan kunt u als wilsbekwame een zorgvolmacht (laten) opstellen. Dat wordt de ‘buitengerechtelijke bescherming’ (art. 489 e.v. oud BW) genoemd, en die staat dus tegenover de ‘rechterlijke bescherming’. In die zorgvolmacht duidt u als lastgever zelf de persoon aan, uw lasthebber, die namens u mag optreden wanneer u daar zelf niet meer toe bekwaam bent. U beslist ook zelf welke handelingen uw lasthebber namens u mag stellen.

Formaliteiten

Zo’n zorgvolmacht kan zowel onderhands als notarieel opgesteld worden. Wilt u dat uw lasthebber een zo ruim mogelijke bevoegdheid heeft, inclusief de mogelijkheid om onder meer onroerende goederen te kunnen verkopen of wegschenken, dan zal een onderhandse volmacht niet volstaan. Waarin verschilt de zorgvolmacht nog van een gewone volmacht? In principe zal een gewone volmacht eindigen als de lastgever onbekwaam wordt. Dat is natuurlijk juist wat u wilt vermijden. Daarom moet een zorgvolmacht geregistreerd worden in een speciaal register (art. 490 oud BW) . Die registratie is nodig om de zorgvolmacht te kunnen laten werken bij onbekwaamheid. Als u de zorgvolmacht notarieel laat opstellen, dan zal de notaris voor de registratie in dat register zorgen.

Internationale werking?

Verdrag

Tot voor kort was de werking van een zorgvolmacht in het buitenland niet gegarandeerd. Net zoals we in België regels kennen omtrent onder meer de vorm (o.a. register), kent ieder land immers zijn eigen spelregels. Sinds 1 januari 2021 is dat gelukkig wat eenvoudiger geworden voor Belgische zorgvolmachten, want sinds die datum is het Verdrag van Den Haag van 13 januari 2000 over de internationale bescherming van volwassenen van toepassing in België, hierna kortweg het ‘verdrag’ genoemd (wet van 10.03.2019) .

Het verdrag zorgt ervoor dat een zorgvolmacht in één land opgemaakt ook nageleefd moet worden in de andere landen die het verdrag toepassen (zie hierna) . De basisregel daarbij is dat een in België geldige zorgvolmacht ook in de andere deelnemende landen gerespecteerd moet worden, als u op het moment van ondertekenen van een zorgvolmacht uw gewone verblijfplaats in België heeft. Als u vandaag dus in België woont en hier een zorgvolmacht laat verlijden door uw notaris, dan zal die zorgvolmacht later uitgevoerd moeten worden als u naar Frankrijk zou verhuizen en u onbekwaam zou worden.

Rechtskeuze

In sommige gevallen kan het nuttig of gewenst zijn om voor de toepassing van het recht van een ander land te kiezen voor uw zorgvolmacht. Dat is mogelijk als u een band heeft met dat land. Zo kan bv. een Duitser die in België woont en hier een zorgvolmacht laat verlijden, toch kiezen voor de toepassing van het Duitse recht (recht van de nationaliteit). Ook een Belg zou om praktische redenen kunnen kiezen voor de toepassing van een ander recht. Stel dat u een vakantieverblijf in Zwitserland heeft, en u wilt dat bij uw onbekwaamheid het Zwitserse recht van toepassing zal zijn op dat Zwitserse vakantieverblijf, dan kunt u voor dat specifieke goed die rechtskeuze maken.

Opgelet bij een dergelijke rechtskeuze, want in dat geval moet u ook rekening houden met de regels van het recht waarvoor u kiest (bv. voorziet het recht wel in een bescherming van onbekwamen via volmacht?).

Welke landen doen mee?

Net zoals voor alle internationale verdragen, is het van belang om te weten welke landen vandaag deelnemen aan het verdrag. Op die manier kunnen we weten in welke landen een Belgische zorgvolmacht op basis van dat verdrag toegepast zal worden. Momenteel gaat het, naast België natuurlijk, om Cyprus, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Letland, Monaco, Oostenrijk, Portugal, Tsjechië, Schotland en Zwitserland. Dat wil zeggen dat een Belgische zorgvolmacht in die landen gerespecteerd zal moeten worden bij uw onbekwaamheid, ongeacht of u op dat moment verhuisd bent naar dat land of er gewoon een of meerdere goederen (bv. een vakantieverblijf) bezit. Omgekeerd zullen ook de zorgvolmachten opgesteld overeenkomstig het recht van die landen in België gerespecteerd moeten worden.

Opvallende afwezigen voor de Belgen zijn Nederland en Spanje. Voor Nederland blijkt dat in de praktijk goed mee te vallen, want de Nederlanders passen eigenlijk de regels van het verdrag in de praktijk al toe. Tenzij Nederland dus toch nog een andere oplossing zou verkiezen, lijken ook Belgische zorgvolmachten vandaag in Nederland aanvaard te worden. Bezit u een onroerend goed in Spanje, dan zal u bij uw onbekwaamheid helaas geen beroep kunnen doen op uw Belgische zorgvolmacht voor het beheer van dat Spaanse goed. Spanje trad niet enkel niet toe tot het verdrag, ze blijken momenteel ook geen systeem van zorgvolmacht te (er)kennen.

Beperkingen

Lost de toepassing van het verdrag alle discussies op over het gebruik van een zorgvolmacht in de deelnemende landen? Helaas niet. Zo blijft het onduidelijk of en hoe de lokale overheden en rechters de hoedanigheid van lasthebber kunnen controleren. Zo zal in bepaalde landen, zoals Frankrijk, de rechter nog een controle mogen uitoefenen vooraleer de zorgvolmacht gebruikt kan worden. Dus ook al kiest u voor uw volledige vermogen voor de toepassing van het Belgische recht op uw zorgvolmacht, toch zullen bepaalde buitenlandse regels blijven gelden voor de goederen die zich in dat land bevinden. Voorts moet u in ieder land ook nagaan of de echtheid van uw notariële zorgvolmacht erkend wordt. Afhankelijk van welke verdragen het land in kwestie getekend heeft, zal in het ene land geen enkele bijkomende formaliteit gelden (bv. in Frankrijk), terwijl in andere landen een bijkomende legalisatie (apostille genoemd) zal moeten plaatsvinden (bv. in Portugal). Verder zal vaak ook een (beëdigde) vertaling vereist zijn.

Bestaande zorgvolmachten

Als u reeds vóór 1 januari 2021 een zorgvolmacht opgesteld had, dan hoeft u naar Belgisch recht in de regel niets te ondernemen. Binnen de hierboven vermelde beperkingen zal uw bestaande zorgvolmacht ook in het buitenland uitwerking kennen. Er zal wel nagegaan moeten worden of het land waar u uw Belgische zorgvolmacht wilt toepassen, die zorgvolmacht van vóór 1 januari 2021 ook zal toepassen op basis van het verdrag of de nationale wetgeving. Wanneer u nu vooralsnog beslist om een rechtskeuze te maken (bv. door de ligging van bepaalde goederen), zal u een nieuwe zorgvolmacht moeten laten opmaken. Rechtskeuzes met betrekking tot zorgvolmachten opgesteld vóór 1 januari 2021 zijn (wellicht) niet geldig.