SUCCESSIEPLANNING - 15.10.2012

Een testament ‘met keuze’ om (fiscaal) te optimaliseren?

Ruime keuze is belangrijk!

Comfort. Wie gehuwd is of (wettelijk) samenwoont vindt het doorgaans heel belangrijk dat zijn partner niets te kort komt na zijn overlijden. ­Ideaal is dat uw partner bij uw overlijden vrij kan kiezen wat hij of zij wel of niet wil, in volle eigendom of in vruchtgebruik, wat voor hem of haar het best uitkomt. Het spreekt voor zich zelf dat die keuze wellicht anders zal zijn als uw partner bv. op 35-jarige leeftijd achterblijft met 3 minderjarige kinderen, dan wel als 80-jarige weduwe.

Fiscaal optimaliseren. Uiteraard hangt aan elke keuze ook een verschillend fiscaal plaatje vast. Door een bepaalde keuze te maken, kan men dus ook voor een stuk fiscaal optimaliseren.

Zoals een keuzebeding? Door een ‘keuzebeding’ in uw huwelijkscontract op te nemen, kan de langstlevende echtgenoot bij het overlijden van zijn partner kiezen welke ­goederen uit de huwelijks­gemeenschap hij in volle eigendom of in vrucht­gebruik krijgt. Daarvoor moet u dus wel gehuwd zijn en een contract met keuzebeding hebben. Dat beding kan ook enkel slaan op gemeenschappelijke ­goederen (en dus niet op de ‘eigen’ goederen, die bv. door erfenis of schenking verkregen zijn).

Let op! Wie gehuwd is met scheiding van ­goederen komt hiervoor niet in aanmerking en wie (wettelijk) samenwoont met zijn partner evenmin.

Een testament ‘met keuze’

Keuze inbouwen. U kunt dat probleem oplossen door een testament op te maken met meerdere keuzemogelijkheden. Zo’n ‘keuzelegaat’ is in principe geldig en kan betrekking hebben op zowel gemeenschappelijke als op eigen goederen.

Voorbeeld. U kunt bv. een stuk van uw vermogen via testament nalaten aan uw partner, die dat stuk dan zelf kan ‘opvullen’ met goederen naar keuze. Zo kunt u uw partner bv. laten kiezen voor 1% tot 100% van de gezinswoning, naargelang van wat voor hem of haar op het moment van uw overlijden de meest comfortabele en/of de meest fiscaal­vriendelijke oplossing is (bv. gezinswoning vrijgesteld van successierechten in Vlaanderen).

Verschillen met een keuzebeding

Voordelen. Een keuzelegaat aan de partner lijkt dus voor een stuk op een keuzebeding in het huwelijkscontract. Het voordeel van een keuze­legaat is echter dat het op alle goederen uit de erfenis kan slaan en dus niet alleen op goederen uit het gemeenschappelijk vermogen. De partners hoeven ook niet gehuwd te zijn en een testament is – in tegenstelling tot een huwelijkscontract – steeds eenzijdig herroepbaar.

Nadelen. Een nadeel is wel dat u bij een testament steeds moet nagaan of het voorbehouden deel van de reservataire erfgenamen (bv. de kinderen) niet aangetast is. Dat is in principe (er zijn uitzonderingen voor stiefkinderen) niet het geval voor een keuzebeding in het huwelijkscontract. Tip. Een keuzebeding (voor gemeenschappelijke goederen) in het huwelijkscontract kan wel ge­combineerd worden met een keuzelegaat (voor de eigen goederen).

Antimisbruikbepaling? Bij een testament met keuze is de belangrijkste motivatie uiteraard de zorg voor de partner en is de fiscale optimalisatie doorgaans eerder bijkomstig. Hier is dus in principe geen sprake van ‘fiscaal misbruik’.