Conventionele terugkeer nog zinvol?

Wettelijke terugkeer. Op basis van artikel 747 BW erven de ascendenten (ouders, grootouders) bij overlijden van een (klein)kind hetgeen zij voorheen aan dat (klein)kind geschonken hebben op voorwaarde dat (1) het begunstigde (klein)kind zonder nakomelingen gestorven is en dat (2) de geschonken goederen nog in natura in de nalatenschap aanwezig zijn of hiervoor, indien zij vervreemd werden, nog een schuldvordering in de nalatenschap aanwezig is. De wettelijke terugkeer is in feite een specifieke (‘anomale’) erfrechtregel. Aangezien de geschonken goederen deel uitmaken van de nalatenschap zijn er in principe bij een wettelijke terugkeer nog steeds successierechten verschuldigd.

Conventionele terugkeer. Aangezien de wettelijke terugkeer voorheen aanleiding gaf tot betaling van successierechten, werd er bij een schenking meestal voorzien in een beding van conventionele terugkeer. Zo’n conventionele terugkeer (art. 951 BW) is in feite een ontbindende voorwaarde voor de schenking. Bij vooroverlijden van de begiftigde wordt de schenking ontbonden. Ze wordt geacht nooit plaatsgevonden te hebben, waardoor de zaken die geschonken werden niet behoren tot de nalatenschap van de vooroverleden begunstigde. Het geschonkene keert daardoor zonder betaling van successierechten naar de schenker terug.

Wettelijke terugkeer nu vrijgesteld. Met het Vlaams decreet van 6 december 2013, is er sinds 24 januari 2014 een vrijstelling van successierechten voor de wettelijke terugkeer (nieuw art. 55quinquies W.Succ.) . De geschonken goederen keren daardoor bij vooroverlijden van de begiftigde zonder successierechten naar de schenker terug. Is het dan niet langer nodig of nuttig om bij een schenking een beding van conventionele terugkeer in te bouwen?

Langstlevende echtgenoot. Een voordeel van de conventionele terugkeer is dat de schenker het geschonkene kan terugkrijgen, zonder dat hij daarop het vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot moet dulden. Schenkt u bv. de volle eigendom van een goed aan uw zoon, dan kan uw schoondochter bij het vooroverlijden van uw zoon op die schenking geen vruchtgebruik laten gelden. De conventionele terugkeer sluit het vruchtgebruik van de langstlevende immers automatisch uit, terwijl dat bij een wettelijke terugkeer niet het geval is.

Begiftigde heeft kinderen. De wettelijke terugkeer is niet van toepassing als de begunstigde van de schenking kinderen heeft. Als de begunstigde, bv. uw zoon, zelf kinderen heeft, dan erven die kinderen bovendien vóór u, als ouder, want zij zijn erfgenamen in de eerste orde, terwijl u pas in de tweede orde erfgenaam bent. Zeker als uw kleinkinderen nog minderjarig zijn, vindt u dat wellicht niet ideaal. In dat opzicht biedt de conventionele terugkeer het voordeel dat zij toch van toepassing kan zijn, ook als de begunstigde kinderen heeft. De terugkeer is immers ‘conventioneel’, u kunt dus zelf bepalen of ze enkel speelt als uw zoon geen kinderen heeft of ook als er wel kinderen zijn.

Successierechten besparen. Als uw kleinkinderen de geschonken goederen van uw zoon erven, dan betalen zij daarop successierechten. Die kunnen bij een belangrijke nalatenschap oplopen tot 27%. Zelf krijgt u via een beding van conventionele terugkeer de geschonken goederen zonder successierechten terug in handen. U kunt die goederen al dan niet opnieuw schenken, aan wie u wenst. Schenkt u op dat moment roerende goederen aan uw kleinkinderen dan zijn er, bij een geregistreerde schenking, slechts 3% schenkingsrechten te betalen. Een stuk minder dus, dan de successierechten die uw kleinkinderen zouden betalen.

Minderjarige kinderen. Zijn uw kleinkinderen nog minderjarig, dan is een conventionele terugkeer zeker te overwegen, niet alleen omwille van de besparing aan successierechten. Als uw kleinkinderen de geschonken goederen van uw zoon erven, dan heeft uw schoondochter het beheer en het ouderlijke vruchtgenot. Schenkt u de goederen na een terugkeer aan uw kleinkinderen, dan kunt u controle inbouwen, bv. door te schenken met voorbehoud van vruchtgebruik. U onttrekt de goederen zo desgewenst aan het beheer van uw schoondochter.

Optionele terugkeer. U kunt in de schenkingsakte ook voorzien dat de terugkeer optioneel is. Daardoor beslist u bij het overlijden zelf, afhankelijk van de concrete omstandigheden, of een terugkeer al dan niet wenselijk is.

Ruimer toepassingsgebied. De conventionele terugkeer kan dus ook van toepassing zijn als de begiftigde nakomelingen heeft. Daarnaast kan ze in eender welke schenkingsakte voorkomen, niet enkel bij schenkingen in rechte lijn.