Uw bedrijf schenken met controlebehoud?

Schenken tegen 0%? In het Vlaams gewest (decreet van 21.12.2011) kunt u onder een aantal voorwaarden uw familiebedrijf schenken tegen 0%. Bij uw overlijden zijn er wel successierechten, tegen een verlaagd tarief van 3%, verschuldigd. Veel ouders-bedrijfsleiders willen echter de controle over en de inkomsten uit hun familiebedrijf behouden. Hoe kunt u het voordelige tarief van 0% genieten en toch zeggenschap houden over de gang van zaken binnen uw bedrijf?

Blote eigendom schenken. Het decreet voorziet uitdrukkelijk dat een schenking van de blote eigendom van de aandelen in uw familiebedrijf ook in aanmerking komt voor de vrijstelling. Als vruchtgebruiker behoudt u daarna vanzelfsprekend het recht op de dividenden uit uw bedrijf. Kijk vooraf de statuten van uw bedrijf na en zorg ervoor dat de vruchtgebruiker het stemrecht van de aandelen heeft. Zo behoudt u ook de controle over het bedrijf. U benoemt dan de bestuurders en u beslist of er al dan niet een dividend toegekend wordt.

Maatschap: even opfrissen. Een maatschap heeft geen rechtspersoonlijkheid. Het is een soort overeenkomst om samen met anderen iets te bezitten. Een onderhandse overeenkomst volstaat om een maatschap op te richten. U heeft geen notaris nodig. Daarom zijn de kosten om een maatschap op te richten beperkt tot het ereloon van uw adviseur (€ 3.000 à € 4.000). Een maatschap wordt bestuurd door een of meer statutaire zaakvoerders, al dan niet voor het leven benoemd. De statuten kunnen voorzien dat die zaakvoerders onafzetbaar zijn. Meestal worden beide ouders zaakvoerder. Bij het overlijden van een van hen wordt de langstlevende enige zaakvoerder. De maatschap moet geen boekhouding voeren en geen jaarrekening neerleggen. Ze is daarom een zeer discreet instrument om aan vermogensplanning te doen. De jaarlijkse algemene vergadering beslist over winstuitkeringen.

Fiscaal transparant. Aangezien de maatschap fiscaal transparant is, moet er geen aangifte gebeuren in de vennootschapsbelasting. Alle inkomsten van de maatschap worden aanzien als inkomsten van de vennoten (‘maten’). Als die inkomsten enkel bestaan uit interesten en dividenden, dan moeten de maten niets aangeven. De door de maatschap betaalde rv is immers bevrijdend.

Familiale opvolging? In ruil voor de inbreng van de aandelen in het familiebedrijf krijgen de ouders delen in de maatschap. Die schenken ze aan hun kinderen. Zelf blijven de ouders statutair zaakvoerder van de maatschap. Als statutair zaakvoerder beheren zij het vermogen van de maatschap. Zo controleren zij ook het familiebedrijf. Zij stemmen immers op de algemene vergaderingen en kunnen dus de bestuurders benoemen en het dividend bepalen. In de statuten van de maatschap kunt u ook bepalen dat de zaakvoerders beslissen over de verkoop of vervreemding van de aandelen die eigendom zijn van de maatschap. Zelf behoud u het best één deel in de maatschap, zo heeft u een vetorecht tegen uw afzetting als statutair zaakvoerder.

Vrijstelling schenkingsrechten. Vermits de maatschap fiscaal transparant is, komt een schenking van de delen in de maatschap fiscaal gezien neer op een schenking van de aandelen die zich in de maatschap bevinden. Als de schenking van de aandelen in het familiebedrijf aan de vrijstellingsvoorwaarde voldoet, dan is ook de schenking van de delen van de maatschap vrijgesteld (omzendbrief FB/2012/1, 20.07.2012) .

Nuttige clausules. De schenking van de delen in de maatschap moet bij notariële akte gebeuren. Daarin kunt u een aantal nuttige clausules voorzien. Via een beding van conventionele terugkeer zorgt u ervoor dat de delen (zonder successierechten) naar u terugkeren als uw kind vóór u overlijdt. U kunt ook een verbod tot inbreng in de huwgemeenschap inbouwen, waardoor u ervoor zorgt dat de delen niet in het gemeenschappelijke vermogen van uw kind en zijn/haar echtgenote vallen. Ten slotte kunt u schenken met voorbehoud van vruchtgebruik. Daardoor komen de dividenden van uw bedrijf via de maatschap aan uzelf toe.

Opvolging regelen. Door in de statuten van de maatschap een statutair zaakvoerder-opvolger aan te duiden kunt u ervoor zorgen dat het kind dat in het bedrijf actief is, na uw overlijden via de maatschap de controle heeft over het familiebedrijf. Wanneer u een maatschap opricht, kunt u die vanzelfsprekend ook gebruiken voor een ruimere vermogens- en successieplanning om zo andere activa met behoud van inkomsten en controle fiscaal voordelig naar uw kinderen over te dragen.