Actief in een vzw: wanneer bent u mogelijk toch persoonlijk aansprakelijk?
Soms wilt u als succesvol bedrijfsleider ook uw steentje bijdragen door u nuttig te maken in een vzw. Veel mensen gaan ervan uit dat ze daarmee privé geen risico lopen, omdat een vzw rechtspersoonlijkheid heeft. Niets is echter minder waar!
Wanneer kunt u als bestuurder van een vzw toch persoonlijk aangesproken worden?
Kunt u ook als lid van een vzw persoonlijk aansprakelijk zijn? Wanneer wel en wanneer niet? En wat is daarbij het belang van het onderscheid tussen effectieve (‘werkende’) en niet-effectieve (‘toegetreden’) leden?
Kan een aansprakelijkheidsverzekering u beschermen? En wat zijn dan de aandachtspunten?
Aansprakelijkheid
Rechtspersoonlijkheid
Elke vzw heeft rechtspersoonlijkheid. Zij kan verbintenissen aangaan zonder dat de leden persoonlijk aangesproken worden. De vzw is in principe ook aansprakelijk voor de fouten van haar bestuurders en haar leden. Bij de uitoefening van hun functie verbinden de bestuurders enkel de vzw. Zij zijn niet persoonlijk aansprakelijk voor die verbintenissen. Daarom denken veel bestuurders van vzw’s dat zij persoonlijk geen financieel risico lopen. Niets is minder waar.
Aansprakelijkheid t.o.v. de vzw zelf
Als bestuurder moet u uw taak vervullen als een goede huisvader, anders kan de vzw eventueel een schadevergoeding van u claimen. Komt het zover, dan zal de rechter nagaan of een vooruitziende en voorzichtige bestuurder op dezelfde manier gehandeld zou hebben. U heeft dus wel degelijk het recht om u te vergissen, maar u moet te allen tijde op een verantwoorde manier handelen. Als u gratis werkt, wordt u meestal ook minder streng beoordeeld.
U kunt bv. persoonlijk aansprakelijk gesteld worden als u verbintenissen aangaat waarvan u weet dat de vzw ze niet kan nakomen, uitgaven doet buiten de door de algemene vergadering goedgekeurde begroting, doeloverschrijdende handelingen stelt, onterechte facturen niet protesteert of nalaat een solvabele debiteur die niet betaalt te vervolgen, ... Ook als u nalaat een brandverzekering af te sluiten voor een door de vzw gehuurd lokaal of als de penningmeester de tegoeden van de vzw op een onverantwoorde manier in veel te riskante beleggingen investeert, kunt u aansprakelijk gesteld worden om de schade die uit uw fout voortvloeit te vergoeden.
Aansprakelijkheid t.o.v. derden
Derden die schade lijden door een fout en die het oorzakelijk verband tussen die fout en hun schade menen te kunnen bewijzen, kunnen een schadevergoeding vorderen. Zij kunnen zowel de bestuurders als de vzw zelf aanspreken. In dat laatste geval kan de vzw op haar beurt de bestuurder dagvaarden. Er is sprake van een fout als u een onrechtmatige daad stelt: als u een inbreuk begaat op een wettelijke norm of op uw algemene zorgvuldigheidsplicht, door niet te handelen zoals een normaal en voorzichtig bestuurder in dezelfde omstandigheden zou doen.
Ook wie in een contractuele relatie staat met de vzw (personeel, leveranciers, klanten, leden, ...) kan in zo’n omstandigheden een schadevergoeding eisen. De kwijting die u bij de goedkeuring van de jaarrekening van de algemene vergadering krijgt, geldt enkel voor fouten t.o.v. de vzw zelf.
Aangezien de bestuurders hoofdelijk aansprakelijk zijn, kan een slachtoffer elke bestuurder aanspreken, ongeacht het aandeel dat die in de fout heeft. Sluwe slachtoffers kiezen daarom de bestuurder met de meeste financiële middelen uit. Die moet dan de schade zelf volledig vergoeden en daarna proberen om die vergoeding terug te eisen bij de andere aansprakelijke bestuurders. Als die echter onvermogend zijn...
Twee soorten leden
Effectieve leden (ook actieve of werkende leden genoemd) komen voor in het door de Vzw-wet opgelegde register en hebben stemrecht op de algemene vergadering. Niet-effectieve (of toegetreden) leden zijn wel lid, maar participeren niet in het beleid. Alleen effectieve leden kunnen door derden aansprakelijk gesteld worden.
Tegenover de vzw zijn leden enkel aansprakelijk voor effectief aangegane verbintenissen, zoals de betaling van hun lidgeld of van afgenomen goederen en diensten. Partijen waarmee de vzw een overeenkomst sluit, zijn in principe nooit met de leden verbonden. Ook effectieve leden kunnen daarom nooit aansprakelijk zijn tegenover derden voor de verliezen van de vzw. Op dat principe bestaan er echter uitzonderingen.
Als u optreedt namens de vzw, maar de door de Vzw-wet voorgeschreven vermeldingen (naam, ‘vzw’, adres zetel) niet vermeldt op documenten die uitgaan van de vzw of als u optreedt namens een ‘onechte’ vzw (die commerciële activiteiten ontplooit), dan bent u als lid mogelijk persoonlijk aansprakelijk. Ook voor handelingen die u vóór de oprichting stelde (aanwerving, huurcontract) blijft u aansprakelijk als de vzw binnen de twee jaar geen rechtspersoonlijkheid aangenomen heeft en die verbintenissen niet binnen de zes maanden daarna overgenomen heeft. Leden die een onrechtmatige daad stellen, zijn eveneens aansprakelijk.
Verzekering
Directors & Officers (D & O)
Een verzekering ‘aansprakelijkheid maatschappelijke lasthebber’, beter bekend als ‘D & O’ of ‘Directors & Officers Liability’ dekt iedereen die een functie als bestuurder of verantwoordelijke heeft. De verzekering voorziet twee waarborgen: schade en rechtsbijstand. De waarborg verdedigingskosten (niet alleen advocaat, maar ook experts, rechtspleging, ...) is veruit de belangrijkste. Het grootste risico is immers niet dat u een fout begaat, maar wel dat u aangesproken wordt door wie schade lijdt. De kans is immers groot dat die net u aanspreekt, ook al heeft u met de hele zaak niets te maken. Als bestuurder loopt u immers in de kijker en dat is nog meer het geval als u daarnaast ook als een succesvol bedrijfsleider bekendstaat.
Aandachtspunten
Lichamelijke en stoffelijke schade zijn gedekt. Let erop dat ook immateriële schade verzekerd is, de schade die iemand lijdt omdat hij een goed of de diensten van een persoon niet meer kan genieten. Kwaad opzet, grove fout en daden bedoeld om u persoonlijk te verrijken zijn standaard uitgesloten, net zoals activiteiten in de USA en Canada. Ook professionele fouten die gedekt kunnen worden in een verzekering beroepsaansprakelijkheid zijn uitgesloten. Als een architect bv. in een vzw werkt, dan zijn diens beroepsfouten als architect uitgesloten.
Zorg ervoor dat de polis de activiteit van uw vzw correct, maar zo ruim mogelijk omschrijft. Als de vzw bv. ziekenhulp aanbiedt, dan is jeugdhulp niet gedekt. Omschrijf de activiteit dan beter als ‘maatschappelijke hulp in de ruimste zin’. Let ook op de looptijd van de dekking in de tijd. Meestal loopt die nog 36 maanden door nadat de polis stopgezet werd (bv. omdat de vzw opgedoekt werd). Claims ingediend in die periode van 36 maanden, voor schadegevallen uit het verleden, blijven dan verzekerd. Verifieer ook of een bestuurder die zijn mandaat neergelegd heeft, gedekt blijft.
Premie
Voor een dekking van € 125.000 varieert de premie van € 175 tot € 1.750, afhankelijk van de activiteit. Verzeker wel beter een (veel) hoger kapitaal.
Adviezen
- Zorg ook als bestuurder in een vzw dat u kunt aantonen dat u te allen tijde als een normaal en voorzichtig bestuurder gehandeld heeft, anders kunnen zowel de vzw als een derde uw aansprakelijkheid inroepen.
- De kwijting die u van de algemene vergadering krijgt, geldt enkel voor fouten t.o.v. de vzw zelf.
- Enkel meewerkende leden (die stemrecht hebben op de algemene vergadering) kunnen aansprakelijk zijn en dan alleen als zij de door de wet verplichte vermeldingen niet opnemen op documenten of optreden namens een ‘onechte’ vzw die commerciële activiteiten ontplooit.
- Ook voor handelingen die u vóór de oprichting stelde, blijft u aansprakelijk als de vzw niet binnen de twee jaar opgericht wordt en binnen de zes maanden daarna die verbintenissen niet overgenomen heeft.
- Zorg altijd voor een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering en kijk na of die ook bestuurders die ontslag nemen, blijft dekken en tussenkomt als er nadat de vzw opgedoekt werd nog een claim volgt.
Bepaal uw profiel om dit en vele andere adviezen te ontgrendelen.