Uitwinningsvergoeding: wat moet een ontslagen werknemer nu kunnen bewijzen?
Als het bedrijf een commercieel medewerker ontslaat, dan ontstaat er vaak discussie over de vraag of die medewerker al dan niet een handelsvertegenwoordiger was en dus recht heeft op een uitwinningsvergoeding.
Welke criteria zijn relevant om te bepalen of een collega al dan niet een handelsvertegenwoordiger is? Wie moet bewijzen of die collega al dan niet effectief cliënteel aangebracht heeft? Wat zei de rechtbank daarover onlangs?
Hoe kunt u bij het opstellen van de arbeidsovereenkomst op die discussie anticiperen? Wat zet u in het contract voor wie naast het bezoeken van klanten hoofdzakelijk andere taken heeft?
Voorwaarden
Uitwinningsvergoeding
Als het bedrijf een handelsvertegenwoordiger ontslaat om andere dan dringende redenen, dan heeft die recht op een uitwinningsvergoeding ter compensatie van de financiële schade die hij lijdt door het verlies van de door hem aangebrachte klanten. Die vergoeding bedraagt drie maanden loon voor een handelsvertegenwoordiger met één tot vijf jaar anciënniteit, plus één maand extra loon per begonnen bijkomende schijf van vijf jaar anciënniteit.
Handelsvertegenwoordiger zijn
Alleen wie als hoofdtaak heeft om op bestendige wijze klanten op te sporen met het oog op het onderhandelen over of het sluiten van contracten voor rekening en in naam van zijn werkgever, is een handelsvertegenwoordiger. Of iemand handelsvertegenwoordiger is, is dus een feitenkwestie. In de arbeidsovereenkomst een andere functie vermelden, bv. commercieel bediende, lost niets op. Omgekeerd moet de werknemer die meent dat hij een handelsvertegenwoordiger is, bewijzen dat hij effectief en bestendig de hiervoor vermelde taken uitoefende, zelfs als zijn contract de functie van handelsvertegenwoordiger vermeldt.
Als u iemand in dienst neemt die ook een belangrijk pakket aan andere taken heeft (marktstudies, dienst na verkoop, ...) dan legt u zijn takenpakket dus het best in detail vast in zijn arbeidsovereenkomst. Plak eventueel ook op elke taak een percentage.
Bezoek, prospectie en onderhandelen
Wie hoofdzakelijk de leiding van een commercieel team op zich neemt, zijn commerciële functie in een vestiging van het bedrijf uitoefent of bijna uitsluitend vanop kantoor contact heeft met klanten, is geen handelsvertegenwoordiger. Het bezoeken van klanten is een essentiële voorwaarde.
Zo besliste het arbeidshof bv. (Brussel, 23.10.2012) dat het feit dat een werknemer stukken aanleverde waaruit bleek dat hij nog voor een aantal contracten verantwoordelijk was, niet opwoog tegen het feit dat hij de leiding had over 49 werknemers, waardoor het weinig geloofwaardig was dat hij zich hoofdzakelijk zou bezighouden met prospectie. Opgelet, als u iemand kort voor zijn ontslag tot manager benoemt om zo aan een uitwinningsvergoeding te ontsnappen, dan kan die eventueel wel rechtsmisbruik inroepen.
Ook het opsporen van klanten is essentieel. Wie enkel klanten bezoekt op basis van afspraken die door een aparte dienst voor hem vastgelegd zijn of enkel bestaande klanten of potentiële klanten die zelf het bedrijf gecontacteerd hebben bezoekt, is evenmin een handelsvertegenwoordiger.
Ook wie wel klanten opspoort en bezoekt, maar die klanten enkel informatie geeft over producten en standaardprijzen van het bedrijf zonder enige ruimte om over die prijzen te onderhandelen (bv. via kortingen) en evenmin de bevoegdheid heeft om bestellingen te accepteren, is geen handelsvertegenwoordiger.
Voor rekening van de werkgever
Wie enkel de producten van het bedrijf promoot bij derden is evenmin handelsvertegenwoordiger. Denk bv. aan een medisch afgevaardigde die de producten van zijn werkgever bij artsen promoot. Het is immers niet de arts die koopt, maar wel de patiënt.
Toch moet deze voorwaarde met de nodige omzichtigheid behandeld worden. Zo besliste de rechtbank (arbh. Brussel, 19.03.2010) dat de bediende die gemeentes prospecteerde om ze te overtuigen om een aanbesteding uit te schrijven voor het installeren van stadsmeubilair met een publicitair doel, toch een handelsvertegenwoordiger was, niettegenstaande het feit dat hij niet in dienst was van de onderneming die dat meubilair plaatste (maar van het bedrijf dat de publiciteit verzorgde) en hij dus niet onderhandelde in naam en voor rekening van zijn werkgever.
Beëindiging door de werkgever
Een handelsvertegenwoordiger die zelf ontslag neemt, heeft geen recht op een uitwinningsvergoeding. Wie om dringende redenen ontslagen wordt, verliest zijn recht op een uitwinningsvergoeding. Om recht te hebben op een uitwinningsvergoeding, moet de handelsvertegenwoordiger ook minstens één jaar anciënniteit als handelsvertegenwoordiger hebben. De overige anciënniteit bij dezelfde werkgever, maar in een andere functie, telt dus niet mee.
Bewijs
Aanbrengen van cliënteel
Als er een concurrentiebeding in het contract staat, moet het bedrijf bewijzen dat de vertegenwoordiger geen cliënteel aanbracht. Is er geen concurrentiebeding, dan moet de vertegenwoordiger aantonen dat hij wel degelijk effectief de functie van handelsvertegenwoordiger uitoefende. Let op! De rechtspraak aanziet het verkopen van nieuwe producten aan bestaande klanten soms ook als een aanbreng van cliënteel.
De werknemer zal dat bewijs meestal proberen te leveren via klantenlijsten en/of getuigenverklaringen. Volgens Cassatie (Cass., 22.06.2009) mag u dan eisen dat hij ook bewijst dat de bedrijven op die lijst effectief bezocht werden en dat ze ook effectief gekocht hebben. Als een vertegenwoordiger een concurrentiebeding opeist, kunt u hem dus in eerste instantie antwoorden dat hij moet bewijzen dat hij cliënteel aangebracht heeft. Legt hij een klantenlijst voor, dan kunt u antwoorden dat dit niet volstaat.
Toch moet u daarmee oppassen als het tot een rechtszaak komt. Het arbeidshof (Brussel, 21.11.2014) oordeelde recentelijk dat ‘een algemene en onduidelijke afwijzing van een dergelijke lijst door de werkgever die nalaat de concrete juistheid ervan te betwisten de algemene geloofwaardigheid van de lijst niet in het gedrang brengt’. U zal dus minstens moeten aantonen dat bepaalde klanten op die lijst door iemand anders aangebracht werden of reeds klant waren op het moment van de indiensttreding. Neem eventueel de klantenlijst (met omzetten) op als bijlage bij de arbeidsovereenkomst. Zo kunt u gemakkelijker bewijzen dat de werknemer geen nieuw cliënteel aanbracht.
Nadeel
Als u kunt bewijzen dat de werknemer (op het vlak van cliënteel) geen nadeel geleden heeft, bv. door aan te tonen dat de handelsvertegenwoordiger na zijn ontslag zijn oude cliënteel verder heeft kunnen bezoeken en eventueel heeft kunnen aanbrengen bij zijn nieuwe werkgever, dan is er geen uitwinningsvergoeding verschuldigd. Bewijzen dat de werknemer geen nadeel geleden heeft, is echter niet evident. Zo aanvaardde de rechtbank (arbh. Brussel, 27.04.2011) zelfs niet dat een handelsvertegenwoordiger die met het oog op zijn pensioen ontslagen was, geen nadeel geleden had omdat niet bewezen was dat hij niet de intentie had om na zijn pensioenleeftijd verder te blijven werken.
- Als het bedrijf een handelsvertegenwoordiger ontslaat om andere dan dringende redenen, dan heeft deze recht op een uitwinningsvergoeding (drie maanden loon plus één maand per vijf jaar anciënniteit).
- Of iemand handelsvertegenwoordiger is, is een feitenkwestie. Als er een concurrentiebeding is, moet u zelf bewijzen dat de bediende niet hoofdzakelijk prospecteerde, klanten bezocht en contracten sloot. Is er geen concurrentiebeding, dan ligt de bewijsplicht bij de werknemer.
- Als uw collega dan een klantenlijst voorlegt, dan moet u volgens een recente rechtspraak de concrete juistheid daarvan betwisten, bv. door aan te tonen dat die klanten door iemand anders aangebracht werden.
- Leg bij indiensttreding de samenstelling van de bestaande klantenportefeuille (eventueel met omzet) vast in een bijlage. De werknemer kan wel aanvoeren dat hij aan bestaande klanten nieuwe producten verkocht.
- Heeft de bediende naast zijn taak als handelsvertegenwoordiger nog een belangrijk deel andere taken, neem dan een detail op in zijn arbeidsovereenkomst (eventueel met vermelding van de percentages).
- Als uw collega zijn cliënteel bij een nieuwe werkgever kan blijven bezoeken, dan is er mogelijk geen uitwinningsvergoeding verschuldigd omdat de werknemer dan geen nadeel ondervindt van het ontslag.
Bepaal uw profiel om dit en vele andere adviezen te ontgrendelen.