BESTUUR - 16.02.2016

Minderheidsaandeelhouder en toch medezeggenschap: hoe aanpakken?

Welke afspraken?

Contract of statuten?

Naast de wettelijke rechten die u als minderheidsaandeelhouder heeft, kunt u tussen aandeelhouders perfect ook bijkomende afspraken maken. Afspraken inzake beleid en bestuur komen vaak voor. Die kunnen spelen op het niveau van het bestuur en op het niveau van de algemene vergadering. U laat ze het best opnemen in de statuten omdat derden die later als aandeelhouder toetreden er dan ook door gebonden zijn. Een regeling via een aandeelhoudersovereenkomst houdt die afspraken wel vertrouwelijk.

Voordrachtrecht

Een minderheidsaandeelhouder die wil wegen op het beleid van de vennootschap, moet allereerst voorzien dat hij minstens één bestuurder of zaakvoerder kan benoemen. Een (bindend) voordrachtrecht kan daartoe soelaas brengen. Dat geeft wel geen garantie dat deze bestuurder of zaakvoerder ook aanblijft, de meerderheid kan deze bestuurder of zaakvoerder immers op elk ogenblik ontslaan. In een nv kunt u van dit principe van de ad-nutum-afzetbaarheid van de bestuurder niet afwijken, in een bvba wel. Voorzie dus dat uw categorie van aandelen steeds minstens één bestuurder of zaakvoerder in het bestuursorgaan mag hebben, zodat u bij ontslag van ‘uw’ bestuurder een nieuwe mag voordragen. Aangezien de algemene vergadering een keuze moet hebben, moet u in principe wel altijd minstens twee kandidaten voordragen.

Vetorecht

Binnen het bestuursorgaan wordt in principe beslist bij gewone meerderheid. Indien u als minderheidsaandeelhouder dus slechts één bestuurder heeft, en de meerderheidsaandeelhouder benoemt er zelf twee, dan heeft u in realiteit nog steeds geen enkele inspraak… Voorzie daarom dat belangrijke beslissingen, bv. inzake aan- en verkoop van onroerend goed, transacties m.b.t. het handelsfonds of belangrijke actiefbestanddelen daarvan, het nemen of verkopen van deelnemingen in andere vennootschappen, bankkredieten e.d.m. slechts genomen kunnen worden mits unanieme goedkeuring van het bestuursorgaan.

Meerhandtekeningsclausule

Wilt u ook extern (d.w.z. als vertegenwoordiger van de vennootschap naar derden toe) telkens een vinger in de pap, laat dan een gekwalificeerde meerhandtekeningsclausule opnemen in de statuten (“ De vennootschap zal slechts geldig vertegenwoordigd kunnen worden door de handtekening van twee bestuurders, van wie minstens één bestuurder aangesteld moet zijn door de B-categorie van aandelen” ).

Onthoud dat in een nv en een bvba kwalitatieve en kwantitatieve beperkingen aan dergelijke clausules (bv. “ voor bedragen vanaf € 50.000” of “ in onroerende aangelegenheden” ) niet tegenstelbaar zijn aan derden, ook niet als deze gepubliceerd werden. Meerhandtekeningsclausules in een nv en bvba moeten dus betrekking hebben op de algemene vertegenwoordigingsbevoegdheid. Indien dat niet het geval is, zijn in een nv de beperkingen op zich niet tegenstelbaar (de meerhandtekeningsclausule blijft wel bestaan), terwijl in een bvba de zaakvoerders hun individuele vertegenwoordigingsbevoegdheid hernemen.

Een alternatief is dat u de vertegenwoordiger van de minderheidsaandeelhouder laat benoemen tot (mede)gedelegeerd bestuurder.

Algemene vergadering

Op het niveau van de algemene vergadering kunt u eveneens contractueel en statutair voorzien dat bepaalde beslissingen (bv. goedkeuring jaarrekening, winstuitkering, …) slechts genomen kunnen worden met een versterkte meerderheid, zodat u als minderheidsaandeelhouder dergelijke beslissingen moet goedkeuren. Zo’n mechanisme komt er in de praktijk wel vaak op neer dat de beslissingen in kwestie slechts met unanimiteit genomen kunnen worden, wat tot conflicten kan leiden en soms zelfs tot de onbestuurbaarheid van de vennootschap (continue patstelling).

Schending afspraken

Ongeldigheid beslissing

In geval van schending van statutaire regels kunt u als minderheidsaandeelhouder (beslissing van de algemene vergadering) of minderheidsbestuurder (beslissing van de raad van bestuur/college van zaakvoerders) de nietigverklaring van die beslissing vorderen. In dringende gevallen kunt u ook in kort geding de opschorting van de (ongeldige) beslissing vragen. Weet dat in dergelijke gevallen de verstandhouding vaak al zodanig verzuurd is dat verdere samenwerking onmogelijk geworden is. Dus ook al krijgt u gelijk, dan nog zal dit u in de praktijk vaak niet veel verder helpen.

Geschillenregeling

Lapt de meerderheid aantoonbaar de afspraken aan haar laars, dan kunt u op twee manieren proberen een definitieve oplossing voor het geschil te geven. Ofwel vordert u de ‘uitsluiting’ van de meerderheid, dit is de gedwongen overdracht door de meerderheid van haar aandelen aan uzelf. Deze vordering staat wel slechts open voor aandeelhouders die minstens 30% van de stemgerechtigde aandelen bezitten. U moet ook een schending van het vennootschapsbelang door de meerderheid kunnen aantonen (bv. zichzelf onverantwoorde vergoedingen of andere voordelen uitkeren, het onverantwoord investeren in met hen verbonden vennootschappen, enz.).

Bezit u minder dan 30% of ziet u geen heil in de uitsluiting (omdat u de vennootschap helemaal niet wenst over te nemen), dan kunt u vorderen dat de meerderheidsaandeelhouder(s) uw aandelen gedwongen moet(en) overnemen, tegen een prijs te bepalen door de voorzitter van de rechtbank van koophandel (‘uittreding’ genoemd).

Deze procedure vindt plaats volgens de regels zoals in kort geding, dus (relatief) snel. Weet evenwel dat de duur van de procedure sterk kan oplopen als de voorzitter een deskundige aanstelt om de waarde van de aandelen te bepalen. Zorg daarom zelf voor onderbouwde schattingsverslagen van de waarde van de aandelen en vraag zeker een provisie op de prijs (of – in geval van vordering tot uitsluiting – bied er één aan), in ruil voor de onmiddellijke overdracht van de eigendom van de aandelen.

Contractuele sanctie

Een mechanisme dat vaak gebruikt wordt om patstellingen te doorbreken, is dat de minderheidsaandeelhouder in de aandeelhoudersovereenkomst een putoptie opneemt die hem het recht geeft om in de contractueel voorziene situaties zijn aandelen tegen een vooraf bepaalde prijs aan de meerderheidsaandeelhouder(s) te verkopen.