LEVENSVERZEKERING - 15.03.2017

Erfbelasting op levensverzekeringen: biedt nieuw Vlaams decreet nu soelaas?

Erfbelasting nu bij uitkering

Begunstigde overlijdt vóór verzekerde

Veel beleggingsverzekeringen worden afgesloten met als begunstigde de echtgenoot. Als de premies met gemeenschapsgelden betaald zijn, dan wordt de helft van de uitkering bij het overlijden van de verzekerde belast in de erfbelasting. Wat gebeurt er dan als de begunstigde vóór de verzekerde overlijdt? Er is dan geen uitkering, de verzekering loopt gewoon verder... De federale belastingadministratie en de Vlaamse Belastingdienst (standpunt nr. 15020, 02.02.2015) zijn van oordeel dat er dan onmiddellijk bij overlijden van de begunstigde erfbelasting verschuldigd is, op de helft van de afkoopwaarde.

Belasting nu uitgesteld

Volgens het nieuwe decreet is er voortaan slechts erfbelasting verschuldigd indien de langstlevende de verzekering zou afkopen of indien de verzekering tot uitkering zou komen (bv. indien er een einddatum bij leven voorzien werd), en dat op de helft van de afkoopwaarde of van de verzekeringsprestatie.

Verzekering op twee hoofden

Een techniek van vermogensplanning bestaat erin een levensverzekering af te sluiten met twee verzekeringsnemers (A en B, meestal de ouders) en twee verzekerden (eveneens A en B). De begunstigden bij overlijden zijn dan bv. de kinderen, bij overlijden van de langstlevende van A en B. Bij het eerste overlijden is er dus nog geen uitkering en kan de langstlevende nog steeds vrij beschikken over het vermogen in de verzekering (afkopen, de begunstiging wijzigen, …), ingevolge een overdracht van rechten van de overledene aan de overlevende partner.

Erfbelasting bij eerste overlijden?

Als de partners een ongeveer gelijke leeftijd hebben en er geen bijzondere omstandigheden zijn die de levensverwachting van één van beiden beïnvloeden, kan die levensverzekering op twee hoofden als een evenwaardig kanscontract beschouwd worden, vergelijkbaar met een beding van aanwas. Elke partner heeft nl. gelijkaardige kansen om alle rechten verbonden aan de hoedanigheid van verzekeringsnemer (afkooprecht, wijziging begunstiging, …) te verkrijgen.

Desalniettemin stelde Vlabel (standpunt 16029, 21.03.2016) dat de kinderen bij het eerste overlijden reeds erfbelasting verschuldigd zijn op de helft van de afkoopwaarde van de verzekering. Het bijzondere daaraan is dat de kinderen helemaal niet zeker zijn dat ze ooit de uitkering zullen genieten, aangezien de langstlevende de verzekering nog steeds kan afkopen of de begunstiging ervan kan wijzigen.

Nieuwe spelregels

Het decreet maakt komaf met deze oneerlijke fiscale behandeling door te bepalen dat er pas erfbelasting verschuldigd is op het ogenblik van de effectieve uitkering. Daarnaast kan de langstlevende wel reeds belast worden in de erfbelasting indien hij of zij de verzekering zou afkopen na het eerste overlijden. Die afkoop is mogelijk door de overdracht van rechten van de eerst overleden verzekeringsnemer aan de langstlevende.

Indien deze overdracht van rechten als de uitwerking van een evenwaardig kanscontract zou kwalificeren, kan evenwel geargumenteerd worden dat op de afkoop door de langstlevende geen erfbelasting verschuldigd is. De overdracht van rechten gebeurt dan immers ten bezwarende titel, er staat iets tegenover, namelijk de gelijkwaardige kans om de overdracht van rechten te genieten. De erfbelasting is slechts verschuldigd in geval van een beding ten kostenloze titel.

Uitgestelde uitkering

Ferrari-syndroom

Grootouders die iets aan hun kleinkinderen willen nalaten, zijn vaak bekommerd dat die kleinkinderen op te jonge leeftijd vrij over dat vermogen kunnen beschikken.

Een eenvoudige oplossing bestaat erin het vruchtgebruik van een vermogensbestanddeel na te laten aan de kinderen en de blote eigendom aan de kleinkinderen. Zo kunnen de kinderen, wanneer de kleinkinderen naar hun gevoel voldoende matuur zijn, afstand doen van hun vruchtgebruik, waardoor de kleinkinderen in principe belastingvrij volle eigenaar worden. Een dergelijke opsplitsing in vruchtgebruik/blote eigendom kan zowel in een testament als in de begunstigingsclausule van een levensverzekering opgenomen worden. Bij een vroegtijdig overlijden van het kind worden de kleinkinderen wel onmiddellijk volle eigenaar van de nagelaten goederen.

‘ABBA-configuratie’

Dat probleem is eenvoudig op te lossen via een levensverzekering met een ABBA-configuratie. De verzekeringsnemer die de premie stort (A) is de grootouder. De verzekerde is het te begunstigen kleinkind (B). De begunstigde bij leven is opnieuw het kleinkind (B). De datum van uitkering bij leven kiest u zelf, bv. als uw kleinkind 25 of 28 jaar wordt. Ten slotte is de grootouder zelf opnieuw de begunstigde bij overlijden (A) van de verzekerde (het kleinkind).

Bij leven van de grootouder kan deze nog steeds de verzekering afkopen of de begunstiging wijzigen, voor zover het kleinkind de begunstiging niet aanvaard heeft. Indien het kleinkind nog minderjarig is, kan de aanvaarding door een ascendent gebeuren. Zodra het kleinkind de begunstiging aanvaard heeft, kan de grootouder het contract wel niet meer zelf afkopen of de begunstiging wijzigen.

Indien er vóór de einddatum bij leven iets met het kleinkind zou gebeuren, komt de verzekering tot uitkering. Indien de grootouder nog in leven is, krijgt hij of zij de verzekeringsprestatie zonder erfbelasting (beding ten behoeve van zichzelf). Indien de grootouder reeds vooroverleden is, zal de uitkering in de nalatenschap van de grootouder vallen of toekomen aan een eventuele subsidiaire begunstigde.

Wanneer de grootouder vóór de einddatum van het contract (bv. de 25ste verjaardag van het kleinkind) zou overlijden, blijft de verzekering gewoon verder lopen. De verzekerde (het kleinkind) leeft nog en dus is er geen uitkering. Als er geen overdracht van rechten van de verzekeringsnemer voorzien werd, kan niemand de verzekering afkopen of de begunstiging wijzigen. Op de door de grootouder gekozen leeftijd van het kleinkind zal de verzekeringsprestatie daarna uitgekeerd worden aan dat kleinkind.

Erfbelasting

Zowel de federale belastingadministratie als de Vlaamse Belastingdienst (standpunt nr. 15129, 28.09.2015) waren van mening dat het kleinkind bij overlijden van de grootouder onmiddellijk erfbelasting verschuldigd was op de afkoopwaarde, ook al moet het kleinkind nog jaren wachten op de effectieve uitkering. Dat was meteen de achillespees van de ABBA-techniek. Het nieuwe Vlaamse decreet heeft ook hier nu voor gevolg dat het kleinkind bij het overlijden van de grootouder nog geen erfbelasting verschuldigd is. Voortaan zal het kleinkind pas bij de effectieve uitkering erfbelasting verschuldigd zijn.