Schenking onder last: do’s-and-don’ts

Voordeel. De schenking onder last is een manier om u als schenker inkomsten voor te behouden. Ten opzichte van een voorbehoud van vruchtgebruik heeft een last als voordeel dat u een vast periodiek (jaarlijks, maandelijks, …) inkomen behoudt, ongeacht de opbrengsten van de geschonken goederen. Bovendien kan een schenking onder last nog steeds via een al dan niet geregistreerde bankgift gebeuren, terwijl er voor een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik een te registreren notariële akte vereist is, waardoor er dan ook schenkbelasting verschuldigd is. Opteren voor een vruchtgebruik heeft wel als voordeel dat een vruchtgebruik een zakelijk recht is, wat inhoudt dat de inkomsten (dividenden, interesten, …) uit de geschonken goederen automatisch aan u uitgekeerd worden. De last daarentegen is een persoonlijk recht, wat betekent dat u uw last moet opvragen of desnoods zelfs opeisen bij de persoon die de last verschuldigd is.

Grenzen aan de last? We merken steeds meer dat een last kritisch bekeken wordt, ook door de fiscus. Een ruling daarover van de Vlaamse Belastingdienst (voorafg. besl. nr. 16046, 14.11.2016) kreeg ook in de pers veel weerklank. De wet schrijft echter geen grenzen voor. Het komt er dus op aan een evenwicht te zoeken tussen de economische realiteit, de leeftijd van de schenker(s) en het feit dat het uiteindelijk uw bedoeling moet zijn om de begiftigde te bevoordelen. Zo zal een jaarlijkse last van 10% bv. zeer moeilijk verdedigbaar zijn, zelfs als u als schenker reeds een hoge leeftijd zou hebben. Ook een last van 3% is wellicht echter problematisch als de schenker een prille vijftiger is, die statistisch gezien nog 30 jaar of meer te leven heeft. Bovendien moet u rekening houden met de huidige economische context en met de lage rentestand, waardoor een last boven de 3% of 4% sowieso al moeilijk verdedigbaar wordt.

Alternatief. Een jaarlijkse last van 3% lijkt vandaag nog aanvaardbaar, op voorwaarde dat de schenker al een zekere leeftijd heeft. Een oplossing zou erin kunnen bestaan om een absolute grens aan de last te stellen, ongeacht de leeftijd van de schenker en de economische context. Zo zou u bv. kunnen voorzien dat de last slechts opgeëist kan worden zolang er door het opeisen van de last doorheen de jaren niet meer dan 20% ingeteerd is op het geschonken vermogen. Stel dat u bv. € 100.000 schenkt aan uw kinderen onder last u jaarlijks € 3.000 uit te keren, dan kunt u voorzien dat het opvragen van die last enkel mogelijk is zolang er steeds minstens € 80.000 overblijft van de schenking van € 100.000.

Praktische afspraken. Minstens even belangrijk zijn de praktische afspraken over hoe, wanneer en op welke manier de last opgevraagd kan worden. De praktijk leert dat een jaarlijkse opvraging van de last de meest eenvoudige werkwijze is: er moet dan maar eenmaal per jaar een opvraging en een betaling gebeuren. U voorziet dan het best dat u de last kunt opvragen met een eenvoudige brief of zelfs per e-mail (met vermelding van het e-mailadres van de schuldenaar van de last, de begiftigde van de schenking).

Facultatief? Bepaal het best dat de last jaarlijks op een vastgestelde datum opvraagbaar is en dat uw recht op de last van het desbetreffende jaar definitief vervalt als u die last niet binnen een bepaalde termijn (bv. drie maanden) na de vervaldatum opvraagt. Blijft de niet-opgevraagde last ook de jaren nadien opeisbaar, dan riskeert u immers dat de fiscus de nog niet-opgevraagde lasten als een actief van uw nalatenschap beschouwt, en ze dus zal belasten in de erfbelasting. De overledene heeft bij het eerste overlijden immers een vordering op de kinderen ten belope van de nog niet-opgevraagde, maar nog steeds opvraagbare lasten. Die vordering behoort voor de helft tot de nalatenschap van de eerststervende, waardoor er op deze helft erfbelasting verschuldigd is.

Langstlevende. Wanneer beide ouders samen schenken en inkomsten voorbehouden via de last, willen ze graag dat de langstlevende bij overlijden van de eerststervende geheel of gedeeltelijk de last kan blijven genieten. Dit wordt dan ook het best uitdrukkelijk voorzien. Het blijven doorlopen van de last ten voordele van de langstlevende zal echter wel in de erfbelasting belast worden. De last na het overlijden van de eerststervende beperken tot de helft zal daar niet aan kunnen verhelpen. Het belastbare bedrag is afhankelijk van de hoogte van de jaarlijkse last die de langstlevende zal ontvangen en van diens leeftijd. Stel dat u voorziet dat een jaarlijkse last van € 3.000 volledig moet blijven doorlopen ten voordele van de langstlevende. Indien de langstlevende op het moment van overlijden van de eerststervende 79 jaar is, dan zal de last gewaardeerd worden op € 12.000. Dat bedrag wordt dan belast in de erfbelasting.