SUCCESSIEPLANNING - 13.06.2018

Restschenking: fiscaal geniaal, maar in de praktijk vaak zonder uitwerking?

Restschenking

Even opfrissen

Bij een restschenking schenkt u (een deel van) uw goederen aan een eerste begiftigde (de ‘bezwaarde’). Hetgeen bij overlijden van die eerste begiftigde van de schenking overblijft, komt toe aan een tweede begunstigde (de ‘verwachter’), die u eveneens zelf aanduidt. Een restschenking wordt soms ook een ‘doorschuifschenking’ genoemd. Wat van de schenking overblijft, wordt bij het overlijden van de eerste begiftigde a.h.w. ‘doorgeschoven’ naar de volgende in lijn. Zo’n restschenking is enkel mogelijk via een notariële schenkingsakte en dus niet via een bankgift.

Fiscaal voordeel

Als u schenkt voor een Belgische notaris is er tweemaal schenkbelasting verschuldigd. Er is dan geen erfbelasting bij de tweede overdracht, wat bijna steeds veel goedkoper uitkomt. Het tarief wordt bovendien bepaald aan de hand van de verwantschapsband die er bestaat tussen enerzijds de schenker en de bezwaarde en anderzijds de schenker en de verwachter (kleinkinderen), op het moment van de schenking. In de rechte lijn, bv. ook tussen grootouders en kleinkinderen, geldt een vlak tarief van 3% of 3,3%. Schenkt u voor een Nederlandse notaris en laat u de akte niet vrijwillig registreren, dan betaalt u over de twee generaties zelfs helemaal niets. Let wel, de oorspronkelijke schenker moet dan nog drie jaar in leven blijven.

Voorbeeld

De (groot)ouders hebben een aandelenportefeuille of vastgoedvennootschap met een waarde van € 2 miljoen. In een restschenking aan hun twee kinderen bepalen ze dat wat rest van de portefeuille of de aandelen bij het overlijden van de kinderen naar de kleinkinderen gaat. Bij een schenking voor de Belgische notaris betalen ze dan 3% schenkbelasting (3,3% in Wallonië). Als de kinderen overlijden, gaat wat er overblijft naar de kleinkinderen, ook tegen 3% (3,3%) i.p.v. tegen tot 27% of 30% erfbelasting.

Ongeboren kleinkinderen

Op het moment van de restschenking zijn vaak nog niet alle kleinkinderen geboren of bestaat daar nog geen zekerheid over. U kunt dit dan opvangen door te bepalen dat de restschenking ook moet gaan naar de nog geboren te worden kleinkinderen. Het kleinkind hoeft ook nog niet verwekt te zijn. Het kleinkind moet die restschenking wel aanvaarden voor de schenker overlijdt. In de praktijk zal uw kind dan het best onmiddellijk na de geboorte via een notariële de restschenking aanvaarden voor zijn minderjarige kind.

Aandachtspunten

Vermenging

De eerste begunstigde heeft geen bewaarplicht. Hij kan dus in principe vrij over de geschonken goederen beschikken. Slechts wat ‘rest’ van de schenking wordt doorgeschoven. In de praktijk duurt het vaak 30 of 40 jaar vooraleer de restschenking naar de kleinkinderen gaat. Vaak is dan niet meer duidelijk wat er nog precies overgebleven is van de oorspronkelijke schenking. In ons voorbeeld zal het de nodige discipline vergen om na pakweg 40 jaar te kunnen aantonen welke effecten precies deel uitmaken van de ‘restschenking’. De kans op ‘vermenging’ tussen de eigen goederen en de goederen uit de restschenking is groot. Het gevaar bestaat dus dat de restschenking daardoor achteraf een vodje papieren blijkt te zijn.

Er zijn ook andere risico’s verbonden aan zo’n restschenking. Als het kind bv. een stuk van de restschenking gebruikt om een bouwgrond te kopen, dan blijft die grond door zaakvervanging deel uitmaken van de restschenking, die uiteindelijk naar de kleinkinderen gaat...

Inventaris

Het is aan te raden dat de eerste begunstigde een gedetailleerde inventaris bijhoudt van de goederen uit de restschenking. Bij zijn overlijden is het dan duidelijk wat er precies deel uitmaakt van de restschenking en wat niet. Zet deze verplichting uitdrukkelijk in de notariële akte.

Door de mogelijke vermenging van de geschonken goederen met de andere goederen van de eerste begunstigde, blijft het effect van zo’n restschenking zeker op lange termijn onbetrouwbaar. U kunt dat probleem deels opvangen door in de schenkingsakte te stipuleren dat de geschonken beleggingsportefeuille geïndividualiseerd moet blijven op een aparte bankrekening. Houd als begunstigde ook zelf alle documenten goed bij, want de banken bewaren uw rekeninguittreksels slechts gedurende tien jaar. Zorg ook dat u aan de hand van aankoop- en verkoopaktes, aankoopborderellen, facturen, enz. kunt aantonen welke goederen uit de restschenking verkocht werden en waardoor ze precies vervangen werden.

Controlestructuur

U kunt de te schenken goederen voorafgaandelijk aan de restschenking inbrengen in een maatschap. Daarna schenkt u de delen van die maatschap met een restschenking. Zo zorgt u voor de eenheid en de continuïteit van uw vermogen. De algemene vergadering kan wel beslissen om de opbrengsten uit het vermogen van de maatschap uit te keren aan de vennoten. Daarnaast kunnen de statuten desgewenst in specifieke regels inzake uittreding voorzien (bv. 5% per jaar), zodat de eerste begunstigde op een gecontroleerde wijze kan beschikken over het restvermogen.

Verzaking

In bepaalde gevallen is het verzaken aan een restschenking ook een interessante optie om problemen te vermijden. Denken we bv. maar aan situaties waar de restschenking een ongewenst effect heeft, zoals het eerder aangehaalde voorbeeld van de bouwgrond.

Als een Vlaams familiebedrijf tegen het 0%-tarief aan de kinderen geschonken werd met een restschenking aan de kleinkinderen, dan moeten ook de kleinkinderen op het moment van verkrijging aan alle voorwaarden voldoen om dat tarief van 0% te genieten (standpunt Vlabel nr. 17029) .

Als het familiebedrijf zoveel jaren later niet langer aan de voorwaarden voldoet, dan kunnen de kleinkinderen verzaken aan ‘hun’ restschenking. Anders genieten ze de vrijstelling niet en betalen ze 3% schenkbelasting. Verzaken is mogelijk zolang de ouders (de kinderen van de oorspronkelijke schenker) nog leven. De ouders zijn dan volledig vrij om de successieplanning te herbekijken indien nodig en bv. de schenking aan hun kinderen (de kleinkinderen) te verrichten via een Nederlandse notaris of de aandelen te verkopen aan hun kinderen nadat ze eerst geld geschonken hebben aan hun kinderen via een bankgift.

De Vlaams belastingdienst liet onlangs weten (voorafgaande beslissing nr. 17026) dat op een dergelijke verzaking geen schenkbelasting verschuldigd is en sluit zich daarmee aan bij het federale standpunt dat van toepassing is in Brussel en Wallonië. Let wel, deze verzaking moet wel gebeuren vóór het overlijden van de eerste begiftigde (het kind in onze voorbeelden).