Registratie schenking niet verplicht?

Gesplitste aankoop. Bij een gesplitste aankoop kopen de ouders het vruchtgebruik van een onroerend goed, terwijl de kinderen de blote eigendom kopen. Wanneer de ouders overlijden, dooft het vruchtgebruik uit en wast het in principe belastingvrij aan bij de blote eigendom, waardoor de kinderen volle eigenaar worden zonder nog erfbelasting te betalen. Meestal schenken de ouders vooraf aan hun kinderen ook het geld om de blote eigendom aan te kopen.

Bedekte bevoordeling. De wetgever herkent in deze gesplitste aankoop evenwel een bedekte bevoordeling (art. 9 W.Succ.; art. 2.7.1.0.7 VCF) . Hij vermoedt dat de vruchtgebruiker de blote eigenaar begunstigd heeft met de volle eigendom van de gesplitst aangekochte goederen. Daardoor kan de waarde van de volle eigendom bij overlijden van de vruchtgebruiker belast worden in de successierechten.

Weerlegbaar vermoeden. Dat vermoeden is evenwel weerlegbaar. Het tegenbewijs moet drie elementen omvatten. Ten eerste moeten de blote eigenaars bewijzen dat zij op hun rekening over de nodige gelden beschikten, waarmee zij de blote eigendom aangekocht hebben. Dat geld mag oorspronkelijk afkomstig zijn van de ouders, bv. via een schenking. Deze schenking moet dan wel gebeurd zijn vóór de aankoop en liefst ook vóór het compromis, indien op dat ogenblik een voorschot betaald werd. Ten tweede moeten de kinderen vanaf hun rekening hun eigendomsgedeeltes in blote eigendom betaald hebben. Ten slotte moet de opsplitsing van de verkoopprijs in blote eigendom en vruchtgebruik ook gebaseerd zijn op een correcte waardering van het vruchtgebruik.

Waardering. Een correcte waardering van het vruchtgebruik betekent een waardering volgens zijn werkelijke waarde. De waardering van het vruchtgebruik gebeurt dus bij voorkeur aan de hand van de wettelijke omzettingstabellen, die jaarlijks bijgewerkt en gepubliceerd worden in het Belgisch Staatsblad.

Standpunt fiscus. Sinds 2013 aanvaardt de federale Belastingadministratie (besl. E.E. nr. 98.937 van 18.07.2013) de voorafgaande schenking nog slechts als tegenbewijs indien deze geregistreerd werd (en er dus roerende schenkingsrechten betaald werden) of indien de kinderen vrij konden beschikken over de geschonken tegoeden. Aangezien het onduidelijk was wat ‘vrij hebben kunnen beschikken over deze tegoeden’ precies inhield, bood de registratie van de roerende schenking meer zekerheid. De Vlaamse Belastingdienst heeft de visie van de federale Belastingadministratie overgenomen in haar standpunt 15.004.

Raad van State. In een arrest van 12 juni 2018 heeft de Raad van State dit betwiste standpunt van de Vlaamse Belastingdienst integraal vernietigd. De voorwaarde dat de voorafgaande roerende schenking geregistreerd moet worden (of dat de blote eigenaars vrij over de gelden hebben kunnen beschikken), wordt volgens de Raad van State niet door de wet opgelegd en de Belastingdienst mag geen voorwaarden toevoegen aan de wet. Bijgevolg moet de schenking voorafgaand aan de gesplitste aankoop niet verplicht geregistreerd worden, opdat er geen successierechten verschuldigd zouden zijn op het moment van de aanwas van het vruchtgebruik bij de blote eigendom, bij overlijden van de vruchtgebruiker.

Termijn van drie jaar. Indien de schenker komt te overlijden binnen de drie jaar vanaf een niet-geregistreerde schenking, zullen de begiftigden wel alsnog successierechten verschuldigd zijn op de waarde van de geschonken goederen (art. 7 W.Succ.; art. 2.7.1.0.5 VCF) . Bij een overlijden van de schenker na deze driejarige periode zijn er geen successierechten meer verschuldigd. Deze termijn van drie jaar wordt in principe in het Vlaams gewest in de nabije toekomst wel op vier jaar gebracht.

Andere gewesten? De federale Belastingadministratie (besl. van 23.09.2019, Rep RJ S 9/06-07) heeft nu bevestigd dat de voorafgaande schenking ook in het Brussels en het Waals gewest niet geregistreerd moet worden, waardoor dezelfde regels nu gelden in de drie gewesten. De voorafgaande schenking vormt dus een bewijs dat de kinderen over de nodige gelden beschikten om de aankoop te verrichten, ook wanneer die schenking niet geregistreerd werd.

Bewaartermijn. Omdat de bewijslast bij de belastingplichtige ligt, moeten de bewijsstukken om de bedekte bevoordeling te weerleggen bijgehouden worden gedurende het leven van de ouders-vruchtgebruikers. U moet dus zowel de berekeningen van de waarde van het vruchtgebruik als de schenkingsakte of de bewijsdocumenten van de schenking en de rekeninguittreksels tien, twintig of zelfs meer jaar bijhouden.