Kinderen en nieuwe partner beschermen?

Vruchtgebruik. De langstlevende wettelijk samenwonende partner heeft een beperkt erfrecht, nl. het vruchtgebruik over de gezinswoning en het daarin aanwezige huisraad (art. 745octies BW) . De langstlevende feitelijk samenwonende partner heeft zelfs geen erfrecht. De langstlevende echtgenoot verkrijgt in samenloop met afstammelingen het vruchtgebruik van de volledige nalatenschap (art. 745bis BW) . Uw kinderen erven dan enkel de blote eigendom. Sinds 1 september 2018 kunnen de niet-gemeenschappelijke kinderen en de langstlevende echter langs buitengerechtelijke weg de omzetting van het vruchtgebruik vragen. Het vruchtgebruik wordt dan omgezet in volle eigendom, of in een levenslange rente (art. 745quater, §1 BW) .

Schenking. Omgekeerd is het vruchtgebruik dat geschonken werd of dat voorbehouden werd in het kader van een schenking onder levenden, niet aan de omzettingsregels onderworpen. Wanneer u dus goederen in blote eigendom schenkt aan uw kinderen, met een voorbehoud van vruchtgebruik voor uzelf en een beding van terugval ten voordele van uw langstlevende partner, is dit vruchtgebruik dus niet aan de regels van de omzetting onderworpen. Deze techniek houdt zowel voor de langstlevende partner/stiefouder als voor de kinderen een voordeel in: vooreerst heeft uw langstlevende partner de zekerheid van het genot van bepaalde goederen. Anderzijds hebben uw kinderen de zekerheid dat de goederen na het overlijden van de stiefouder aan hen zullen toekomen. Dat is anders indien de volle eigendom geschonken wordt.

Volle eigendom. Wanneer de langstlevende meer toebedeeld krijgt dan zijn/haar wettelijk erfrecht, nl. goederen in volle eigendom in plaats van in vruchtgebruik, houdt dit meestal een nadeel in voor de kinderen. Zij erven immers niet van hun stiefouder en zien dus hun erfenis verkleinen. De gulden middenweg kan bereikt worden door een schenking of legaat aan uw partner waaraan een fideï-commis de residuo gekoppeld wordt.

Restschenking of -legaat. Een beding van fideï-commis de residuo (restschenking of restlegaat) is een clausule in een schenkingsakte of testament waardoor de goederen in eerste instantie geschonken worden aan een eerste begunstigde (de ‘bezwaarde’) en waarbij het saldo van deze goederen (het ‘de residuo’) bij het overlijden van de bezwaarde aan een tweede begunstigde (de ‘verwachter’) overgedragen wordt.

Voordeel. Met zo’n restschenking of -legaat kan uw partner bij leven dus over de geschonken of gelegateerde goederen beschikken. Bij zijn/haar overlijden krijgen uw kinderen de overblijvende goederen. Uw partner kan zo naast het vruchtgebruik van de volledige nalatenschap ook nog – maximaal – het beschikbaar deel in volle eigendom verkrijgen. Anders dan bij een gewone schenking of legaat, zal alles wat overblijft van deze goederen na het overlijden van uw partner aan uw kinderen toekomen en niet aan de eigen erfgenamen van uw partner.

Geen bewaarplicht. Uw partner kan de goederen wel gebruiken, wegschenken, verkopen en de verkoopopbrengst gebruiken. De bevoegdheid om de verkregen goederen te schenken of te legateren, kunt u in de schenkingsakte in meer of mindere mate beperken. De afwezigheid van enige bewaarplicht kan binnen bepaalde grenzen opgevangen worden door de te schenken goederen voorafgaandelijk in te brengen in een maatschap, waarbij de statuten dan de nodige regels over uittreding kunnen voorzien. Door een beding van zaakvervanging op te nemen, heeft het beding de residuo ook betrekking op de goederen die in de plaats gekomen zijn van de geschonken of de gelegateerde goederen.

Fiscaal. Indien de schenking geregistreerd wordt, zullen er tweemaal schenkingsrechten verschuldigd zijn: een eerste keer op de totaliteit van de geschonken goederen en een tweede keer op de waarde van het saldo bij het overlijden van uw partner. Het toepasselijke tarief wordt telkens bepaald aan de hand van de verwantschapsband die bestaat tussen de schenker (u) en de bezwaarde (uw partner) en de schenker en de verwachters (uw kinderen). Het tarief ‘rechte lijn en tussen partners’ is dus van toepassing. Indien de schenking verleden wordt voor een buitenlandse notaris en niet vrijwillig in België ter registratie aangeboden wordt, zijn er geen Belgische schenkingsrechten verschuldigd, noch op de hoofdschenking, noch op de schenking de residuo. Er zijn evenmin successierechten verschuldigd, tenzij de schenker binnen de drie jaar overlijdt. In dat laatste geval zijn er tweemaal successierechten verschuldigd: eenmaal op de totaliteit van het geschonkene, een tweede maal op het saldo.

Fiscaal: legaat. De eerste begunstigde wordt onderworpen aan het successierecht, zoals bij een gewoon legaat. Op het ogenblik van het overlijden van de eerste begunstigde zijn er opnieuw successierechten verschuldigd door de tweede begunstigde, op wat er overblijft. Voor de bepaling van het tarief naar aanleiding van deze tweede successie, wordt er rekening gehouden met de verwantschapsband die bestaat tussen de oorspronkelijke testator (u) en de tweede verkrijgers (uw kinderen).