SCHENKING - 11.01.2024

Fiscaal optimaliseren door te schenken met een tussenstap?

Herschikken vermogen

Onroerend goed

In de praktijk gebeurt het vaak dat ouders een schenking verrichten aan een van de kinderen, maar dit eigenlijk na verloop van tijd willen bijsturen, bv. om ieder kind gelijk te behandelen. In dergelijke situaties kan er vaak fiscaal geoptimaliseerd worden door te schenken met een tussenstap. Er wordt dus niet rechtstreeks geschonken om het vermogen te herschikken, maar er wordt in twee keer geschonken via een omweg om hetzelfde resultaat te verkrijgen en fiscaal te optimaliseren.

Deze oplossing wordt in de praktijk bijna uitsluitend gebruikt voor onroerend goed, omdat de fiscale besparing daar het grootst is. Deze aanpak is ook mogelijk voor roerende goederen, maar dan is de fiscale optimalisatie doorgaans heel beperkt.

Voorbeeld

We gaan uit van een concrete situatie die in de praktijk vaak voorkomt, om te tonen hoe u het best te werk gaat. We berekenen vervolgens wat dit kost aan schenkingsrechten als we de klassieke, logische manier volgen en hoe we kunnen optimaliseren.

Stel dat vader en moeder een dochter Sofie en een zoon Tim hebben. Het is de bedoeling van de ouders om aan ieder kind een bouwgrond of een appartement te schenken en hen zo een stuk op weg te helpen. Aan de dochter Sofie, die intussen afgestudeerd is en haar eerste job heeft, schenken de ouders daarom een stuk bouwgrond dat ze vroeger nog gekocht hebben voor een prijsje, maar dat intussen dankzij de goede ligging ongeveer een waarde heeft van € 300.000. Het is de bedoeling om aan de zoon, die momenteel nog studeert, later een appartement te schenken met ongeveer een gelijke waarde, kwestie van de kinderen zoveel mogelijk gelijk te behandelen en een goede start te geven.

Na vijf jaar is de situatie echter helemaal anders dan oorspronkelijk voorzien. Dochter Sofie werkt intussen in de Verenigde Staten en is daar ook getrouwd, zodat de kans heel klein wordt dat Sofie ooit nog op die geschonken bouwgrond zal bouwen. Aan de andere kant is de zoon Tim intussen beginnen te werken en zou hij graag bouwen op het stuk bouwgrond dat nu op naam van zijn zus staat. Zijn zus Sofie is bereid het stuk bouwgrond over te dragen aan haar broer. De ouders zoeken daarom samen met de kinderen naar een goede oplossing.

Oplossingen

Bouwgrond verkopen

Een mogelijke oplossing zou zijn dat de zus het stuk bouwgrond verkoopt aan haar broer. Dat is in de praktijk echter doorgaans geen goede oplossing. Er moeten dan immers 12% (12,5% in Wallonië en Brussel) registratierechten betaald worden plus het ereloon van de notaris. Deze operatie kost dus € 36.000 aan registratierechten in Vlaanderen en € 37.500 in Brussel en Wallonië plus notariskosten. Een goedkope oplossing is dat dus zeker niet.

Bovendien moet de broer de grond dan kopen van zijn zus, terwijl het bedoeling is dat hij een schenking krijgt. Zelfs als de broer het stuk bouwgrond officieel koopt, maar in feite achteraf niets betaalt aan zijn zus, is deze oplossing af te raden. Op fiscaal vlak is de kans reëel dat de broer dan last krijgt met de fiscus, omdat hij niet kan verantwoorden waar hij het geld haalde om de grond te kopen. Bovendien zou de fiscus kunnen opwerpen dat het hier gaat om fiscaal misbruik, omdat de hogere schenkingsrechten (art. 131 W.Reg. en art. 2.8.4.1.1. VCF) zo omzeild worden.

Rechtstreeks schenken

Vandaar dat de ouders en de kinderen in eerste instantie overwegen om de grond gewoon te schenken van de zus naar de broer. Zo staat de grond onmiddellijk op naam van broer en moet Tim er ook niet voor betalen, wat de bedoeling is. Dat kost in de drie gewesten dan wel € 50.000 aan (progressieve) schenkbelasting plus notariskosten. Om de hoge schenkbelasting tussen zus en broer te vermijden, zoekt de familie naar een betere en goedkopere oplossing.

Schenken in twee stappen

Een mogelijke piste zou kunnen zijn dat Sofie de grond eerst terugschenkt aan haar ouders en dat de ouders vervolgens het stuk bouwgrond schenken aan hun zoon Tim. Is dat echter wel een goedkopere oplossing en is dit fiscaal sluitend?

Bij deze aanpak zal de eerste stap erin bestaan dat Sofie de bouwgrond terug aan haar ouders schenkt. In de drie gewesten zal op deze schenking dan € 9.000 aan schenkbelasting moeten betaald worden. Sofie schenkt immers aan haar beide ouders, zodat dit twee schenkingen zijn die telkens in het laagste tarief vallen van 3%.

Zodra de ouders weer eigenaar zijn van de bouwgrond, kunnen ze in een tweede fase de grond schenken aan hun zoon Tim. Op deze schenking tussen de ouders en hun zoon moet in de drie gewesten schenkbelasting betaald worden van nog eens € 9.000. Ook hier zijn er weer twee schenkingen, een van elk van beide ouders aan Tim, zodat de schenkingen weer in het laagste tarief van 3% vallen.

Fiscale besparing

In plaats van € 50.000 betalen alle partijen samen dan slechts € 18.000 aan schenkingsrechten. Dat komt omdat er hier eigenlijk vier schenkingen plaatsvinden (ouders naar kind en kind naar ouders) in plaats van een (zus naar broer) en die steeds in de veel lagere tarieven vallen die gelden tussen ouders en kinderen.

Aandachtpunt

Bij een dergelijke aanpak moet u ook rekening houden met de spelregels van inbreng en inkorting. Als de oorspronkelijke schenking van de bouwgrond aan Sofie niet buiten erfdeel werd gedaan, zal deze schenking immers ingebracht moeten worden, d.w.z. worden verrekend, wanneer de ouders overlijden, terwijl de dochter deze bouwgrond niet meer heeft en er niets in de plaats is gekomen.

In mindere mate moet ook rekening worden gehouden met inkorting, omdat beide kinderen minstens hun reserve moeten krijgen of 1/4 van de nalatenschap.

Bekijk dit samen met uw notaris of estate planner. Er bestaan immers diverse eenvoudige manieren om dit probleem op te lossen, gaande van de opmaak van een testament naar de omzetting van de schenking als voorschot op erfdeel tot een schenking buiten erfdeel of zelfs een erfovereenkomst daarover.

Fiscaal sluitend

Een herkwalificatie door de fiscus naar een schenking van zus naar broer is volgens ons moeilijk. De schenking met een tussenstap is misschien niet de meest logische oplossing voor het probleem, maar er is eigenlijk geen begiftigingsbedoeling van de broer naar de zus toe en er worden tweemaal schenkbelastingen betaald. Het gaat louter om een reorganisatie van het familievermogen. De antimisbruikbepaling is niet van toepassing als er ook niet-fiscale motieven spelen die voldoende relevant zijn.

In een concreet geval dat werd voorgelegd aan Vlabel (voorafg. besl. nr. 17011) werd ook in die zin beslist (herschikking van het vermogen). Als deze constructie echter louter om fiscale redenen opgezet wordt, dus zonder een valabel ander motief, kan ze onder de antimisbruikbepaling vallen. Ook al heeft u niet-fiscale motieven (herschikking van het familiale vermogen), lijkt het ons veiligheidshalve raadzaam om voldoende tijd te laten tussen beide schenkingen.