Professionele vs. gespecialiseerde verkoper: wanneer vermoeden kennis verborgen gebrek

Principe

Vrijwaring voor verborgen gebreken

Het Burgerlijk Wetboek voorziet dat een verkoper gehouden is tot vrijwaring voor verborgen gebreken van de verkochte zaak, zelfs wanneer hij die niet kende, tenzij hij in dat geval zijn aansprakelijkheid heeft uitgesloten (art. 1641 en 1643 (oud) BW) .

De (contractuele) uitsluiting van aansprakelijkheid voor verborgen gebreken is dan ook schering en inslag, zowel wat onroerende als roerende goederen betreft. Rechtsleer en rechtspraak hebben in de loop der jaren standpunt ingenomen over de mogelijkheid van de verkoper om zich te bevrijden (exonereren) van aansprakelijkheid voor verborgen gebreken. Resultaat is dat dergelijke exoneratieclausules enkel geldig bevonden worden voor niet-gespecialiseerde verkopers.

Consumentenkoop – afzonderlijke regeling

De regels inzake verkoop van consumptiegoederen (artikel 1649 bis e.v. (oud) BW) zijn dienaangaande strenger, maar zijn enkel van toepassing op roerende lichamelijke zaken (en dus niet op onroerende goederen) die verkocht worden aan een consument. Een consument is iedere natuurlijke persoon die handelt voor doeleinden die geen verband houden met zijn beroepsactiviteit of zijn commerciële activiteit.

Deze specifieke regels voorzien in een (verplichte) garantie van twee jaar voor nieuwe consumptiegoederen en een aansprakelijkheid van de professionele verkoper voor elk gebrek aan overeenstemming van de goederen op het ogenblik van levering (het gebrek moet dus al aanwezig zijn op dat ogenblik) dat zich manifesteert binnen een termijn van twee jaar vanaf de levering.

Soorten verkopers

Professionele verkoper

Een professionele verkoper is een verkoper die goederen verkoopt in het kader van zijn beroepsactiviteit of zijn commerciële activiteit. Indien uw onderneming goederen verkoopt, dan is uw onderneming altijd een professionele verkoper.

Gespecialiseerde verkoper

Of een verkoper als gespecialiseerd beschouwd wordt, hangt af van de beoordeling van de ‘specialisatiegraad’ en ‘de technische competenties’ van de betrokken verkoper. Het gaat dus om iemand die zich op een bepaald onderdeel van enig gebied van kennis, bedrijf of techniek toegelegd heeft of die een onderdeel daarvan geheel beheerst (een specialist).

Het is daarbij dus niet relevant of de verkopen beroepsmatig gebeuren of niet. Verkopers die zich uitsluitend toeleggen op de verkoop van auto’s, worden bijvoorbeeld als gespecialiseerde verkoper beschouwd. Een projectontwikkelaar-aannemer die sleutel-op-de-deurwoningen verkoopt, is een professionele verkoper van die woningen maar geen gespecialiseerde verkoper van de gebruikte bouwmaterialen. De leverancier en fabrikant van die materialen – van wie een grotere specialisatie en deskundigheid verwacht worden – zijn wél gespecialiseerde verkoper.

Vermoeden van kennis

Op de fabrikant en de gespecialiseerde verkoper rust een resultaatsverbintenis om eender welke (mogelijke) gebreken in een door hen verkocht goed op te sporen alvorens het op de markt te brengen of te verkopen.

Dit betekent concreet dat, wanneer een verborgen gebrek opduikt in een goed, de fabrikant en de gespecialiseerde verkoper moeten aantonen dat het aangetroffen gebrek ‘onnaspeurbaar’ was. Of in mensentaal: dat het onmogelijk te voorzien was, zelfs met de voorhanden zijnde wetenschappelijke onderzoeksmiddelen. Enkel wanneer ze dat kunnen aantonen, kunnen ze hun aansprakelijkheid ontlopen.

Een dergelijk bewijs van overmacht in hoofde van de fabrikant en gespecialiseerde verkoper is vrijwel onmogelijk en wordt zeer streng beoordeeld door de rechtspraak.

Is elke professionele verkoper ook een gespecialiseerde verkoper?

Het Hof van Cassatie oordeelde in een recent arrest (C.20.0241.N) dat de resultaatsverbintenis inzake het opsporen van alle mogelijke verborgen gebreken enkel rust op de fabrikant en de gespecialiseerde verkoper, ongeacht of deze een professionele verkoper is.

Het Hof vernietigt daarmee een arrest waarin nagelaten werd te beoordelen of de professionele verkoper ook als gespecialiseerde verkoper beschouwd kon worden, rekening houdende met de specialisatiegraad en de technische competenties van de verkoper in kwestie.

Is elke gespecialiseerde verkoper ook een professionele verkoper?

Ook deze vraag moet negatief beantwoord worden. Ook een niet-professionele verkoper, d.w.z. iemand die niet-beroepsmatig een goed verkoopt, kan als gespecialiseerde verkoper beschouwd worden.

Koopt u bijvoorbeeld een voertuig van een persoon die heel zijn carrière mecanicien van dat automerk geweest is, dan kunt u voorhouden dat deze persoon een gespecialiseerde verkoper is. Weet evenwel dat niet-professionele verkopers mogelijk ‘milder’ zullen worden dan professionele verkopers.

Vordering instellen: termijn

Een vordering op grond van verborgen gebreken moet ingesteld worden binnen een korte termijn na ontdekking ervan.

Hoelang deze korte termijn is, hangt af van de omstandigheden (aard van de gebreken, duur van de onderzoeksmaatregelen die nodig waren om de oorzaak van het gebrek op te sporen, duur van eventuele minnelijke onderhandelingen, enz.).

Tip.  Ontdekt u een verborgen gebrek in een verkocht goed, aarzel dan niet om een vordering op te starten (dagvaarding), al was het veiligheidshalve. De laattijdigheid van uw vordering wordt immers bestraft met een onontvankelijkheid…

Alternatieven voor onmogelijkheid tot uitsluiting van aansprakelijkheid voor verborgen gebreken

Bent u gespecialiseerd verkoper, dan kunt u uw aansprakelijkheid voor verborgen gebreken dus eigenlijk niet uitsluiten.

U kunt, in uw overeenkomsten met klanten, en zelfs in uw algemene voorwaarden, mits die aan de klant ter kennis gebracht worden én door de klant aanvaard worden, wel (redelijke) voorwaarden stellen aan de kennisgeving van de ontdekking van het gebrek, aan de termijn waarin deze kennisgeving moet gebeuren én ook aan de termijn waarin de rechtsvordering ingesteld moet worden.

Onthoud dat dergelijke bedingen ten aanzien van klanten-ondernemingen (b2b) soepeler beoordeeld worden dan ten aanzien van klanten-consumenten (b2c).