Wanneer heeft u een natuurlijke verbintenis om alimentatie te betalen?

Natuurlijke verbintenis. Wettelijk gezien bestaat er tussen (ex-)echtgenoten en in de relatie tussen bepaalde verwanten (bv. tussen ouders en kinderen) onder bepaalde voorwaarden een onderhoudsplicht. Buiten die wettelijke verplichtingen wordt soms ook het bestaan van een natuurlijke verbintenis aanvaard. Dat is een verbintenis die het midden houdt tussen civielrechtelijke afdwingbare verbintenissen en zuiver morele engagementen die geen juridische bescherming genieten. Natuurlijke verbintenissen zijn eigenlijk gewetensplichten die objectief en algemeen aanvaard zijn door de maatschappij en die vrijwillig erkend of aanvaard worden door de schuldenaar. Het gewetensbesef moet daarbij niet enkel bestaan bij diegene die de verbintenis vrijwillig uitvoert, maar het moet bovendien gaan om een algemeen aanvaard maatschappelijk besef. Het is dan ook de rechtbank die bij een discussie het al dan niet bestaan van een natuurlijke verbintenis kan aanvaarden. Zulke natuurlijke verbintenissen kunnen niet afgedwongen worden, maar als ze vrijwillig, geheel of gedeeltelijk uitgevoerd worden of wanneer de schuldenaar rechtsgeldig belooft om ze na te komen, worden ze omgevormd tot een afdwingbare verbintenis.

Burgerlijk Wetboek. In het huidige Burgerlijk Wetboek staat bijzonder weinig over natuurlijke verbintenissen. De wet zegt alleen dat geen terugvordering kan plaatshebben t.o.v. natuurlijke verbintenissen die men vrijwillig voldaan heeft (art. 1235 BW) . In welke gevallen er juist een natuurlijke verbintenis bestaat wordt daarentegen niet aangegeven in de wet. In het ontwerp van het nieuwe Burgerlijk Wetboek wordt iets meer aandacht besteed aan de natuurlijke verbintenis. Daar zegt men dat “de natuurlijke verbintenis een verbintenis is waarvan de uitvoering niet in rechte kan worden afgedwongen. Geen teruggave kan plaatshebben ten opzichte van de natuurlijke verbintenis waaraan werd voldaan zonder vergissing of dwang. De erkenning, zonder vergissing of dwang, van een natuurlijke verbintenis doet een verbintenis ontstaan.”

Onderhoudsverbintenissen. In de praktijk werd de verplichting van een werkend kind om bij te dragen in de familiale lasten reeds als een natuurlijke verbintenis beschouwd. Er werd tevens een natuurlijke verplichting tot het verstrekken van levensonderhoud weerhouden in de verhouding broer-zus en in de relatie tussen tante en nicht. Bepaalde rechterlijke uitspraken stellen ook dat onder welbepaalde voorwaarden een natuurlijke verbintenis tot het verstrekken van levensonderhoud aanvaard kan worden in de relatie tussen samenwoners. Ook een ouder die een hogere bijdrage betaalt voor zijn kind dan gerechtelijk vastgesteld, voert een natuurlijke verbintenis uit. Verder wordt bv. aanvaard dat een biologische vader die een onderhoudsgeld betaalt aan het door hem verwekte kind dat evenwel een andere man als juridische vader heeft, hierdoor een natuurlijke verbintenis uitvoert. Gelet op de verre graad van verwantschap werd er integendeel geen natuurlijke verbintenis weerhouden om een onderhoudsuitkering te verstrekken tussen groottante en achterneef. Een natuurlijke verbintenis werd ook niet weerhouden ingeval een ex-echtgenoot onderhoudsgeld betaalde aan zijn ex, terwijl het vonnis dat hem hiertoe veroordeelde wegens hoger beroep nog niet uitvoerbaar was.

Andere natuurlijke verbintenissen. Wie een verjaarde schuldvordering betaalt, voert daarbij eveneens een natuurlijke verbintenis uit, hetgeen tot gevolg heeft dat hij het betaalde bedrag niet meer kan terugvragen. Ook in artikel 1906 BW staat een toepassing van een natuurlijke verbintenis. De ontlener die interest betaald heeft die niet bedongen was, kan deze niet terugvorderen, noch op het kapitaal in mindering brengen. Door het vergoeden van een schade zonder dat enige burgerrechtelijke aansprakelijkheid in hoofde van de betaler is vastgesteld, komt deze mogelijkerwijs eveneens een natuurlijke verbintenis na. Hetzelfde geldt bv. als een partner de verloving verbreekt en zich daarbij bereid verklaart om zijn in de steek gelaten verloofde te vergoeden voor zijn schade.

Omzetting. Opdat een natuurlijke verbintenis afgedwongen zou kunnen worden, moet ze omgezet worden in een echte juridische verbintenis. Hiervoor is het nodig dat de schuldenaar de verbintenis uitvoerde of beloofde om dat te zullen doen. Gebeurt dat niet, dan kan een natuurlijke verbintenis niet afgedwongen worden. Bovendien moet de uitvoering of de belofte om dit te doen vanwege de schuldenaar vrijwillig zijn. De uitvoering moet gebeuren zonder hiertoe gedwongen te zijn. Zolang een natuurlijke verbintenis niet is omgezet in een civielrechtelijke verbintenis, heeft deze geen enkel gevolg. Eens de omzetting heeft plaatsgehad kan de schuldenaar van de schuldeiser hetgeen hij heeft betaald niet meer terugvorderen (art. 1235, lid 2 BW) . De schuldenaar die beloofde de op hem rustende natuurlijke verbintenis uit te voeren, kan in rechte aangesproken worden om zijn door de belofte in een civielrechtelijke verbintenis omgezette verbintenis na te komen.