Een ‘restlegaat’ op de gezinswoning voor de kinderen

Gezinswoning voor de langstlevende

Keuzebeding. Stel dat vader en moeder twee kinderen hebben en in een villa (gezinswoning) wonen van € 1.000.000, waarvan ze elk voor de helft eigenaar zijn (gemeenschappelijk vermogen). Via een huwelijkscontract met een keuzebeding willen ze de woning in volle eigendom aan de langstlevende laten toekomen, zodat hij ermee kan doen wat hij wil (het keuzebeding laat de langstlevende toe uit het gemeenschappelijk vermogen de goederen te kiezen die hij wil, in volle eigendom of in vruchtgebruik).

Gevolg? Overlijdt bv. vader eerst, dan moet moe- der op die gezinswoning geen successierechten betalen (de gezinswoning is in de drie gewesten immers volledig vrijgesteld). De kinderen krijgen bij het overlijden van hun vader nog geen enkel aandeel in de woning en moeten er logischerwijze ook geen successierechten op betalen.

Probleem? Bij het overlijden van moeder zullen de kinderen de volledige gezinswoning in volle eigendom erven en er dus ook successierechten op betalen. Zonder keuzebeding zouden ze bij het overlijden van hun moeder slechts de helft van de woning erven (bij het overlijden van hun vader hadden ze de andere helft al in blote eigendom geërfd). Daardoor zouden ze twee keer een kleiner bedrag aan onroerend goed geërfd hebben, waardoor ze in het totaal veel minder successierechten zouden betalen (er zou twee keer een halve woning in de laagste tarieven belast worden).

Concreet. Wanneer de twee kinderen de volledige woning van hun moeder erven, erven ze elk € 500.000 onroerend goed in volle eigendom en betalen ze daarop in Vlaanderen ELK € 87.000 successierechten (in Wallonië € 86.625 en in Brussel € 85.750).

Fideïcommis de residuo

Oplossing. Om de successierechten te beperken, kunnen de ouders wederzijds een testament opmaken (legaat i.p.v. een keuzebeding) waarin zij hun helft van de gezinswoning aan de langstlevende nalaten. Overlijdt bv. vader eerst, dan betaalt moeder er ook in dit geval geen successierechten op, aangezien de gezinswoning sowieso vrijgesteld is. Aan dat legaat koppelt hij/zij een zgn. fideïcommis de residuo voor de kinderen. Dat betekent dat wat overblijft van het legaat bij het overlijden van moeder (‘eerste begunstigde’), aan de kinderen (‘tweede begunstigde’) toekomt als ‘restlegaat’.

Gevolg? Bij het overlijden van hun moeder worden de kinderen geacht het tweede legaat (restlegaat) rechtstreeks van hun vader geërfd te hebben. M.a.w. ze worden geacht de helft van de woning van hun moeder geërfd te hebben (bij haar overlijden), en de helft van hun vader (maar pas bij het overlijden van hun moeder). Op die manier krijgen we dus precies dezelfde situatie als bij een erfenis zonder (fiscaal nadelig) keuzebeding en betalen ze geen successierechten op één volledige gezinswoning, maar twee keer op een halve gezinswoning. De helft van hun moeder erven ze bij haar overlijden, en de (oorspronkelijke) helft van hun vader worden ze geacht rechtstreeks van hem te erven via het (rest)legaat. Ze genieten m.a.w. twee keer de laagste tarieven op een en dezelfde woning.

Concreet. In dit geval erven de kinderen twee keer een halve gezinswoning, m.a.w. elk twee keer € 250.000 i.p.v. elk één keer € 500.000. Daardoor betalen ze in Vlaanderen ELK € 39.000 successierechten (in Wallonië € 53.250 en in Brussel € 51.500).